Konya'da çöken apartmanın ardından, binaların sağlamlığı konusu yeniden gündeme geldi. Yapı Denetim Kanunu'nda değişiklik öngören yeni yasa tasarısı taslağına göre, halen 19 ili kapsayan “yapı denetim sistemi”, Türkiye genelinde uygulanmaya başlanacak.

Başbakanlık'taki yasa taslağı uyarınca, daha önce sadece deprem bölgesi olarak nitelendirilen Adana, Ankara, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bolu, Bursa, Çanakkale, Denizli, Düzce, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir Kocaeli, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova'ın da aralarında bulunduğu 19 ilde uygulanan "yapı denetim sistemi", yeni düzenlemeyle tüm illere yaygınlaştırılacak. Taslak, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından, Türkiye'de yerleşme ve yapılaşmaların hemen hemen İmar Kanunu ve yönetmeliklere hiç uygun olmadığı, öngörülen düzenlemelerin de etkisiz ve yetersiz kaldığı gerekçesiyle hazırlandı. Gerekçede, şantiyelerin % 90'ında standartlara aykırı beton döküldüğü, beton mukavemet değerlerinin projede öngörülenden % 40 daha az olduğu, denetlenen projelerin de %91'inde tasarım, hesap ve çizim hatası bulunduğu bildirildi. Bu nedenle hazırlanan "Yapı Denetim Kanun Taslağı'na göre, müteahhidin sorumluluk süresinin, yapı kullanma izin belgelerinin alındığı tarihten başlamak üzere, yapının taşıyıcı sistemi için 15 yıl, diğer kısımlar için de 3 yıl olacağı; yapılara "yapı sertifikası" zorunluluğu geleceği ve sertifikasız yapıların kullanılamayacağı bildiriliyor.

Taslağa göre, kanun kapsamına giren her türlü yapı, proje hazırlama safhasından itibaren "Yapı denetim kuruluşları" kanalıyla denetlenecek. Denetim kuruluşları yapım işlerinde kullanılan yapı malzemelerinin ve elemanlarının mevzuata uygunluğunu kontrol edecek ve gerekli deneylerle sonucu belgeleyecek. Denetimler sırasında kullanılan malzeme ve imalatın ilgili teknik şartnamelere ve standartlara aykırılığı belirlendiğinde, bunları reddetmek ve durumu ilgili idareye raporlamakla da görevlendirilen yapı denetim kuruluşları, iş yerinde iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınmasını da gözleyecek.

Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, mevzuat çerçevesinde faaliyet gösteren laboratuvarlarda yaptıracak olan kuruluşlar, yapı müteahhidinin mali sorumluluk ve tam risk sigortasını yaptırmasını da sağlayacak. Mali sorumluluk sigortası ile yapının taşıyıcı sisteminde meydana gelebilecek yapı hasarlarından kaynaklanan zararların telafisi amaçlanacak.

Yapı denetim kuruluşları, her yıl sonu itibariyle idare görevlileri, müteahhit ya da şantiye şefi ile yapının fiziki durumunu tespit edecek ve yapının ruhsat ve projelere uygun olarak kısmen ya da tamamen bitirildiğinde de bu durumu idareye rapor edecek. Bu kuruluşlar ile denetçi mimar ve mühendisleri, denetimleri altında inşa edilen yapıların kanun ve kurallara aykırı, eksik, hatalı ve kusurlu yapılmasından ve bunlar nedeniyle ortaya çıkan her türlü hasardan dolayı hukuki ve cezai sorumluluğa haiz olacak.

Yapı müteahhitlerinin görev ve sorumluluklarını da düzenleyen tasarı çerçevesinde, bir parselde bağımsız bir bölümden ibaret olan, halka açık olmayan ve konut olarak kullanılacak yapılar hariç, bütün yapıların yapı müteahhitleri tarafından inşa edilmesi zorunlu olacak.

Kooperatif tüzel kişilikleri adına yapılan her türlü yapının inşasını da yapı müteahhitleri üstlenecek. Yapı müteahhidi, yapı yerinde her türlü güvenlik tedbirini alacak ya da aldıracak. İnşaatta kullandığı her türlü malzemenin güvenli, sağlığa, ilgili standartlara ve mevzuata uygun olmasından da sorumlu olacak. Kullandığı malzemenin ilgili standart belgesini yapı denetim kuruluşu ve ilgili idareye verme yükümlülüğü de bulunan yapı müteahhidi, yapım işini mutlaka şantiye şefi gözetiminde gerçekleştirecek.

Yapım ve getirilen sorumluluk süresi içinde çıkabilecek kusur, ayıp ve aksaklıkları gidermekle de mükellef olan yapı müteahhitleri, buna aykırı davrandığında yeni bir iş alamayacak. Yapım işi nedeniyle diğer parsellerde ve yapılarda meydana gelen zararlar giderilmedikçe inşaata da devam edemeyecek.

Yapı denetim kuruluşu, yapı kullanma izni alındıktan sonra sorumluluk süresi içinde yapıda meydana gelebilecek hasarları 30 gün içinde gidermek ve doğan zararları cari fiyatlarla yapı sahibine derhal ödemek zorunda olacak. Yapı denetimi sigorta havuzu kurulmasını da öngören taslağın yasalaşmasıyla birlikte, yapı sorumlularına, mevzuata aykırılık teşkil eden fiiller nedeniyle yapı yaklaşık maliyetinin % 0.5'i ile % 3'ü oranında para cezası verilebilecek. Kamu kurum ve kuruluşları da, Kamu İhale Kanunu ve kuruluş kanunları çerçevesinde, yeni düzenlemeye göre kurulacak yapı denetim kuruluşlarından yapı denetimi hizmeti satın alabilecek.