ArchiLab, her iki yılda bir Fransa’nın Orléans kentinde gerçekleştirilen bir mimarlık buluşması. Orléans belediyesi ve Fonds Regional d’Art Contemporain du Centre (FRAC, Çağdaş Sanatlar Bölgesel Fonu Merkezi) tarafından ortak düzenlenen sergi ve konferans için bu yıl Almanya’dan Bauhaus Dessau Vakfı küratörlüğü üstlenmişti. Tartışma platformunun amacı, mimarlıkta ve kentsel planlamada Avrupa Birliği ülkelerinde son döneme ait gelişmeleri izlemek, mimarlık ve kent konularını bu birikimler ışığında tartışmak ve örneklerle desteklemek olarak özetlenebilir. Etkinlik, diğer taraftan da, AB ülkeleri arasında bir dayanışma platformu yaratmayı, ortak miras olarak tanımlanan kentsel ve mimari varlığı korumayı da amaçlıyor. Bunun ötesinde, Avrupa ülkelerinde son yıllarda gerçekleştirilen projeleri belgeleyerek bir arşiv oluşturmak da ArchiLab’in önemli bir işlevi ve misyonu olarak görülebilir. 1999 yılından bu yana gerçekleştirilen organizasyon ve sergiler Avrupa’da kent ve mimarlık alanı için önemli bir birikim oluşturmuş durumda. Bienal kapsamında, Fransa’nın çeşitli kültür kurumlarının desteği de sağlanarak kentsel tasarım ve mimarlık projeleri sergisinin yanısıra belirlenen temaya bağlı bir konferans da gerçekleştiriliyor. Ayrıca, farklı kurum ve kuruluşlar küratörlük ve yayın konusunda FRAC ile işbirliği içerisinde çalışıyorlar.
 
Bu yıl 23 Ekim-28 Aralık 2008 tarihleri arasında düzenlenen serginin yanısıra, belirlenen tematik tartışma konularını açan konferans 27 Ekim 2008’de Orléans’da Saint Pierre-le-Puellier Kilisesi’nde ve FRAC Kültür Binası’nda yapıldı. Serginin küratörlüğü Bauhaus Dessau Vakfı Başkanı Omar Akbar ve aynı kurumdan oluşturduğu ekibi tarafından üstlenilmişti. Ana tema olarak seçilen “Stratejik Mimarlık”, mimarın ve mimarlığın çağımızda değişen rollerini irdelemeyi ve bunların günümüz koşulları bağlamında değerlendirmesini yapmayı amaçlıyordu. Avrupa ülkeleri ve İstanbul’dan yaklaşık 50 projenin ve/veya uygulamanın yer verildiği sergi, diğer taraftan tanıtılan projelerin tartışılmaya açılmasını da öngörmekte, bir eleştiri platformu yaratmaktaydı. Çağdaş uygulamaları ve projeleri sergilerken ayrıca, gelecek için vizyonları ve yeni eğilimleri de sorgulamaya açmayı, farklı ülkelerin meslektaşlarıyla birlikte düşünce üretebilmeyi, bir etkileşim alanı yaratmayı amaçlıyordu. Yoğun bir tartışma forumu olarak görülen etkinlik, küratör Omar Akbar tarafından “mimarlık laboratuarı” olarak nitelendirilmekte. Küratör bu yılki etkinlikte özellikle mimarlığın politik ve toplumsal bağlamda değerlendirilmesini, mekânsal ve kentsel planlamada bu çerçevede yeni stratejiler üretilebilmesini önemsediğini belirtiyor.
 
Serginin ve konferansın teması üç alt başlıkta ele alınarak tartışıldı. Bunlar bilim alanından ödünç alınmış kavramlardı: “Re-animasyon”, “İmplantasyon” ve “Polymerizasyon”.
 
“Re-animasyon,” rehabilitasyon kavramından farklı olarak belirli bir yerel, özgün değer ya da bir simge aracılığıyla bölgede ve kentsel mekânda kimliğin yeniden üretilebilmesini, varolan değerin açığa çıkartılmasını temel araç olarak tanımlıyordu. Varolanı yeniden canlandırarak farklı bir çevre yaratmayı amaçlayan yöntem, kentlileri (yerel sakinleri) de tasarımın sürecinde etkin aktörler olarak tanımlıyordu.
 
Kökeni “çok” ve “parçacık”tan gelen “poly-merizayson” kavramı ise, Avrupa ülkeleri arasında gelişen yeni ağlar ve çok merkezli yaklaşımın bir ifadesi olarak tartışıldı. Kentsel “poly-merler” aracılığıyla farklı coğrafik ağlar kurulabiliyor ve mekân, fiziksel ve sosyal iyileştirmenin aracı olarak ele alınıyordu. Bu çerçevede AB tarafından desteklenen (INTERREG, PlaNet CenSE vb gibi) birçok programdan ve sonuçlarından sıkça sözedildi.
 
“İmplantasyon” ise kentsel mekânda bir “yabancı madde”nin kabulü ya da reddi tartışmasını getiriyordu gündeme. Çağdaş tasarım, kentsel mekânda bir katalizör olarak yeni çevre düzenlemelerinde, sosyal/ kültürel, ekonomik katkılarda ve vizyonda bir enstrüman olarak görülüyordu. Ancak diğer taraftan da, tasarımın sosyal / kültürel bağlamla ilişkisi, kentlilerle kuracağı ilişki de tasarımın temel endişesi olarak tartışılmaktaydı. Bu bağlamda çağdaş kentsel mekânda uygulanmış birçok projeden sözedilerek bunların çağımıza uygun çok yönlü ve araştırmacı tasarım yöntemleriyle ve kamu düşüncesi temelinde geliştirilmeleri yaklaşımı benimseniyordu. “İmplant” sürecinde sakinlerin konumu ve tasarımdaki yeri, tartışmaların kilit noktasında yer almaktaydı.
 
Küratörün değerlendirmesine göre, serginin Saint Pierre-le-Puellier Kilisesi’nde yer almasının bu üç alt temayı karşılamada bir özgünlüğü vardı. Serginin kendisi, kilise içinde bir “implant” olarak değerlendirilebilir, sergiyi oluşturan kübik tasarım elemanları “polymerizasyon”lar olarak tariflenebilir, kilisenin sergi aracılığıyla yeniden canlandırılması da “re-animasyon” olarak görülebilirdi.
 
Sergide çok sayıda proje, tanımlanan alt başlıklara bağlı olarak tanıtılmakta ve tartışmaya açılmaktaydı. Bunlara birkaç örnek olarak:
 
·                     “Re-animasyon” başlığı altında Riga Port projesi, Gdansk Amber’in Başkenti, Oulu, Finlandiya “Unplug Yourself” ve Almanya’dan “Skate City Leipzig” projeleri;
·                     “Polimerizasyon” başlığı altında Tirol City, Malmö-Kopenjag-Hamburg projesi, Büyük Helsinki Vizyonu 2050 projeleri;
·                     “Implantasyon” başlığı altında ise Kartal-Pendik, İstanbul kentsel dönüşüm projesi, Valencia - Sociópolis projesi, Lyon Confluence projeleri anımsatılabilir.
 
Valencia, Sociópolis konut yerleşmesi projesi, derginin ilgili dosyası çerçevesinde, çağdaş toplu konut tasarımları / politikaları bağlamında tanıtılmaya değer bir proje olarak seçilmiştir.
 
SOCIÓPOLIS, VALENCIA, İSPANYA[1]
 
Sociópolis, İspanya’nın Valencia kentinde 35 hektarlık bir alana yayılan ve INTERREG, batı Akdeniz ve güneybatı Avrupa çerçevesinde geliştirilen bir projedir.[2] Bir model proje olarak tasarlanmış ve mimarlıkla sosyal / kentsel kavramları geliştirmeyi ve çağdaş toplumun sorunlarına (göç, sosyal ayrımcılık, yaşlanan toplum vb. gibi) ürettiği araçlarla yanıt vermeyi amaçlamaktadır. Kamusal ve özel alanları ve/veya sektörleri bir sentez içinde bütünleştirerek sosyal amaçlar çerçevesinde geliştirmeyi hedeflemektedir. Yaklaşım ve yöntem, toplu konut endüstrisi alanında ve konut fiyatlarında ciddi sorunlar yaşayan Valencia kenti için özel olarak geliştirilmiştir.
 
Sociópolis projesi, tasarımcıları tarafından kentsel mekânda bir “implant”, bir “müdahale” olarak tanımlanmakta, entegre bir kentsel prototip olarak yorumlanmaktadır. Tasarım ekibine göre bu aynı zamanda sosyal, kültürel ve tarımsal sorunları da içermekte ve bunlar karşısında yapısal, pratik çözümleri önermektedir. Deneysel mimari tasarım yaklaşımları burada geleceğin kentsel vizyonlarını desteklemek bağlamında önemli bir rol oynamaktadır. Konut üretiminde katılımcılığı esas alan yaklaşımda yerleşmenin gelecek sakinleri ve onların sosyal ve kültürel analizleri tasarım sürecinde önemli bir faktör oluşturmaktadır.
 
Sosyal konut projesi, Valencia kenti çeperinde yer alan 3.200 konut birimini içermektedir. Girişimci, özerk Valencia belediyesidir ve IVVSA (Instituta Valenciano de Vivienda) tarafından geliştirilmiştir. Kentin sebze tarımı konusunda önde gelen Huerta bölgesinde yer almaktadır. Proje bu yerel özelliğini kullanarak kentsel mekânda tarım ilişkisi konusunda bir öneri getirmekte ve kentsel peyzaj özellikleri öne çıkartılarak bu özellik değerlendirilmektedir.
 
Genel vaziyet planı Guallart Mimarlık tarafından üstlenilmiş, mimari tasarım konusunda ise uluslararası mimarlara ve tasarım ekiplerine ait 18 farklı proje yer almıştır. 2003 yılında tamamlanan genel vaziyet planına bağlı olarak gelişen konut ve sosyal alanlara ait projeler, yerel kalitelerin tasarımda kullanımları yaklaşımını benimsemekte ve farklı kullanıcı profillerine uygun olarak farklı konut tiplerini öngörmektedir. Konutların planları sürekli değişikliğe ve dinamikliğe fırsat vermeyi amaçlamakta, ayrıca sakinler arası iletişimi güçlendirici öneriler getirmektedir. Toplu konut alanının açık organizasyonu fikrini geliştiren proje, konut sakinlerinin zamana ve koşullara bağlı değişen ihtiyaç ve taleplerine çözüm üretme düşüncesinden, “moebius strip” kavramından yola çıkmaktadır. Uygulama başlamış ve sürmektedir.
 
Yararlanılan Kaynak:
Archilab Europe, Strategic Architecture, HYX, Orléans 2008.
 
 
Fotoğraflar
1. Sergi Afişi              
2. Kent içi Archilab tanıtım panolarından, Orléans 2008.
(© Archilab Europe, Strategic Architecture, HYX, Orléans 2008)
3. “Tirolcity”, Avusturya, Mimarlık Grubu YEAN, 2008.
(© Archilab Europe, Strategic Architecture, HYX, Orléans 2008)
4. Lüksembourg Büyük alanı, “Superlux”, A. Baltschun, S. Liubimau, A. Mussche, 2008.
(© Archilab Europe, Strategic Architecture, HYX, Orléans 2008)
5, 6. Sociópolis, Valencia, İspanya, 2005-2007.
(© www.sociopolis.net)
 
1a, 1b. Huerta M3, mimarlar: Scape Architecture-Duncan Lewis
2a, 2b. domEXTica, mimarlar: EA Arquıtectos-Antonio Lleyda, Eduardo de la Peña
3a, 3b. Kiralık Apartman Daireleri, mimar: Vicente Guallart
4a, 4b. R-10 Kulesi, mimarlar: Arquitecturas Torres Nadal
5a, 5b. Huerta Kulesi, mimarlar: MVRDV
6a, 6b. Pile Kulesi, mimarlar: Willy Müller Architects
7a, 7b. Yaşlılar için Apartman, mimar: Toyo Ito







[1] Kaynak: Valencia, Sociopolis, ArchiLab Europe, Strategic Architecture, HYX, Orléans 2008.
 


[2] Vaziyet planı: Guallart Mimarlık.
Mimari tasarım: Vicente Guallart, Toyo Ito, Willy Muller Arquitectos, Manuel Gausa, Scape architects, Duncan Lewis, R&SIE Architects, François Roche, Geode Block, YO2 Architects,/young Joon Kim, The Observer Design Group/JM LIN, EA Arquitectos/Antonio Lleyda, Eduardo de la Pena, SOGO Arquitectos, MAP Arquitectos/ José Luis Mateos, MvRdV, Colomer&Dumont / Arquitecturas Torres Nadal, Arquitectura Mediterranea/Jose Maria Lozano, Abalos&Herreros, NO.MAD Arquitectos/Eduardo Arroya.