323
MAYIS-HAZİRAN 2005
 
MİMARLIK'TAN

MİMARLIK DÜNYASINDAN

DOSYA

  • Zavallı Bir Binaya
    Gürhan Tümer

    Prof.Dr., DEÜ Mimarlık Bölümü; MO Yayın Komitesi Üyesi



KÜNYE
DÜNYADAN

İleriye Doğru Johannesburg - Güney Afrika’da Yeni Mimarlık ve Kentsel Planlama

Yüksel Pöğün Zander

Mimarlık Dergisi, Berlin Temsilcisi.

Güney Afrika’da beyaz üstüncü sistemin (apartheid) rejim değişikliği ile 1994 yılında sona ermesinden sonra Güney Afrika’da mimarlık ile ilgili yapılan ilk sergi 1998 yılında Hollanda Mimarlık Enstitüsü NAI’de (Netherlands Institute of Architecture) yer almıştır. Onu takip eden Güney Afrika’da mimarlık ile ilgili ender sergilerden biri olan Dagmar Hoetzel’in küratörlüğünü yapmış olduğu “İleriye Doğru Johannesburg - Güney Afrika’da Yeni Mimarlık ve Kentsel Tasarım” Berlin’de Mimarlık Galerisi AEDES’te şu anda devam etmektedir. (Resim 1)

Sergi, ağırlıklı olarak Johannesburg’da son on sene içinde yaşanan rejim değişikliği sonrasında ülkede başlayan demokratikleşme sürecine, özellikle sosyo-politik ve kültürel dönüşümlere işaret eden kentsel tasarım ve mimari projeleri içermektedir. Bu sayede, Güney Afrika’daki mimarlık ve kentsel tasarım süreçlerinin politika ile dolayımsız ilişkisi yanında, sosyal bağlantılarının ne kadar kuvvetli olduğu da gözler önüne serilmektedir.

1994’ten itibaren, Johannesburg, Cape Town ve Durban gibi Güney Afrika’nın büyük metropollerinde büyük kentsel ve sosyolojik değişiklikler yaşanmıştır. Özellikle Johannesburg’da zenginlik ve fakirlik arasındaki aşırılık, tüketim ve ihtiyaçlardaki ölçüsüzlük, lüks ve geçim sıkıntısı gibi keskin ikilemler oluşmuştur. Bu sorunları aşmak ve bir arada yaşanabilecek bir ortam oluşturmak amacı ile yerel yönetimler tarafından birtakım proje kararları üretilmiş, ancak bunlar halk tarafından geniş çaplı protestolar ile karşılanmıştır. Çözüm olarak planlama ile ilgili bir takım katılımcı yönetim modellerinin uygulaması uygun bulmuşlardır. Katılımcı yönetim kapsamında, kurumsal uygulamalar, toplum idaresi ile kamusal ve özel kurumların ortak oldukları projeler geliştirilmiştir. Bu gelişmelerin mimari tasarım ve uygulama aşamalarına nasıl yansıyacağı henüz net bir şekilde görülememekle birlikte, bu sergi kapsamında sergilenen projelerin çoğunluğu, mimarların tasarımlarından çok, kullanıcılar ve sosyal alanlarda çalışan araştırmacıların şekillendirdiği projelerdir. Bu projelerden en önemlileri, Anayasa Mahkemesi Binası, Metro Alışveriş Merkezi ve Apartheid Müzesi’dir.

2004 yılında tamamlanmış olan Anayasa Mahkemesi (Resim 2), üzerinde daha önce bir hapishane yapısının bulunduğu bir arsada tasarlanmıştır. Yeni yapının halk tarafından ulaşılabilirliği ve şeffaflığı yerinde önceden bulunan hapishaneye bir cevap olarak düşünülmüştür. Ayrıca yapının detaylarında yerel zanaatlar ve geleneksel üretim teknikleri kullanılmıştır.

2003 yılında tamamlanmış olan Metro Alışveriş Merkezi (Resim 3), halk tarafından yoğun olarak kullanılan otobüs ve minibüs durağı ile entegre edilmiş, bu şekilde yapının günde 100.000 kişiyi bulan yoğun kullanımı sağlanmıştır. Bu yoğun kullanımından dolayı, beton ve tuğla gibi daha güçlü malzemeler tercih edilmiş, ayrıca cephelere yerel sanatçıların eserleri entegre edilmiştir.

Apartheid Müzesi (Resim 4) ise 2002 yılında, günümüzde kullanılmayan bir altın madeninin arazisine inşa edilmiş, proje 1994 yılından sonra tamamen serbest bırakılan kumar ve şans oyunlarından edilen kâr ile finanse edilmiştir. Yapının hem içinde hem dışında ahşap, cam, çelik, tuğla ve beton gibi malzemeler kullanılmıştır. Hem malzemeleri hem de ölçeği ile bulunduğu coğrafyaya tezatlık oluşturmaktadır.

Sergide aynı zamanda Berlin’de 2003 yılında tamamlanmış olan Güney Afrika Konsolosluğu (Resim 5) yapısı da sergilenmektedir. Bu yapı, 1994 yılından sonra Güney Afrikalı mimarlar tarafından inşa edilmiş olan tek konsolosluk yapısıdır. Cephede Güney Afrika’ya özel olan kumtaşı kullanılmıştır. Yapı, Güney Afrika’nın yapım geleneklerine ve tasarım kaynaklarına işaret etmektedir. İç mekânda yine yerel sanatçılar tarafından üretilmiş olan kapılar, paneller ve ahşap trabzanlara yer verilmiştir.

* Bu metin ile ilgili bilgiler, Galeri AEDES’in “Fast Forward Johannesburg” sergisi için hazırladığı sergi kitapçığından alınmıştır. (Fast Forward Johannesburg: Neue Tendenzen in Architektur und Stadtplanung in Südafrika, Aedes, 2005).

Bu icerik 6870 defa görüntülenmiştir.