EFAP Konferansı, 7-18 Aralık tarihleri arasında Kopenhag’da gerçekleştirilen BM İklim Değişikliği Zirvesi’nin hemen öncesine rastlaması nedeniyle, mimarların iklim değişikliğine yönelik mesajlarını tartışarak, kamuoyuna iletmeleri açısından dönem kazanan bir toplantı oldu. Konferans sonucunda yayınlanan EFAP Stockholm Bildirgesi Kopenhag Zirvesi’nde biraraya gelen liderlere ulaştırıldı. Konferans temasına bağlı olarak yapılan sunumlar ve değerlendirmelerde, kentlerin büyümesi ve nüfusun artışıyla birlikte kent merkezi ve çeperlerinin ayrışması veya kent içinde çok merkezli yapıların oluşması nedeniyle önem kazanan ulaşım ve altyapı üzerinde duruldu. Konferansın ilgi çekici bölümlerinden biri de, çeşitli ülkelerin son dönemde kabul ettikleri mimarlık politikalarının sunulduğu oturumdu. (Resim 1-2)

Mimarlardan İklim Zirvesine Mesajlar

Konferansa bir sunumla katılan Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) Başkanı Louise Cox, UIA’nın BM İklim Değişikliği Konferansı’na resmî gözlemci üye statüsünde katıldığını belirterek, 7-12 Aralık 2009 tarihleri arasında, konferansa paralel olarak “Tasarımla Sürdürülebilirlik” (Sustainable by Design) başlıklı bir Açık Forum etkinliği düzenleyeceklerini açıkladı. UIA’nın Kopenhag’da gerçekleştirilecek İklim Zirvesi’ne sunmak üzere UIA tarafından hazırlanan “Tasarımla Sürdürülebilirlik” başlıklı UIA Kopenhag Bildirgesi’nin ana hatlarını anlattı. (1)

Bildirge, UIA’nın iklim değişikliğinin yapılı çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak veya tersine çevirmek konusundaki hissettiği sorumluluğu vurguluyor. Dünya mimarlarının tasarımları aracılığıyla çevresel etkiyi en aza indirebilecekleri ve sürdürülebilir bir çevreye katkıda bulunabileceklerini belirtiyor. Bildirgede, Kopenhag Zirvesi süresince geliştirilecek fikirlerin UIA 2011 Tokyo Kongresi’ne taşınacağı ve burada konuyla ilgili bir stratejik bir politika belgesinin kabul edileceği ifade ediliyor.

Konferansta verilen bilgiye göre, Avrupa Mimarlar Konseyi (ACE), “Mimarlık ve Sürdürülebilirlik Hakkında ACE Bildirgesi ve Politika Belgesi”ni Kopenhag Zirvesi’ne iletti. (2) ACE verdiği mesajda, liderleri mimarlığın iklim değişikliğinin etkilerini azaltmada önemli ve güçlü bir araç olduğunu kabul etmeye çağırarak, zirvede alınacak ve yapı sektörünü etkileyecek bağlayıcı kararların mimarlıkla doğrudan ilgili olduğunu vurguladı.

EFAP Konferansı’nın sonunda tüm katılımcı ülkelerin onayıyla kabul edilen EFAP Stockholm Bildirgesi (3) ise, liderlerden 2050 yılına kadar karbon emisyonlarının dengeli hale getirilmesi için bağlayıcı kararlar almalarını talep ediyor. Ayrıca, mevcut yapıların büyük bir bölümünün 2050 itibariyle karbon nötr hale gelecek şekilde yenilenmesi, karbon nötr teknoloji, bilgi ve becerilerin gelişmekte olan ve çıkış yapan ekonomilere aktarılması, insanların yaşam kalitesini daha artıran kompakt yerleşimlerin özendirilmesi ve kendi kendini sürdürebilen ve yaşanabilir topluluklara yatırımın teşvik edilmesi konularında bağlayıcı kararlar bekliyor.

Tüm dünyanın büyük ilgiyle izlediği BM Kopenhag Zirvesi sonucunda imzalanan mutabakat, maalesef iklim değişikliği ile mücadelede en önemli unsurlardan biri olan karbon emisyonlarının sınırlandırılması konusunda ülkeler için bağlayıcı kararlar getirmedi. Bu mutabakat, iklim değişikliğine karşı yeterli önlemler içermemesi nedeniyle hem mimarlık meslek ortamı, hem de gelişmekte olan ülkeler ve çevre örgütleri tarafından hayal kırıklığıyla karşılandı.

Mimarlık Politikası Deneyimleri

Güncel mimarlık politikalarının aktarıldığı oturumda, İsveç, Norveç, İngiltere ve İrlanda deneyimleri paylaşıldı. İsveç Mimarlar Birliği’nden Katarina Nilsson, İsveç Mimarlık Politikası’nı konu alan sunuşunda, bu politikanın meslek örgütü tarafından geliştirilerek ortama sunulduğunu vurguladı. (4) (Resim 3) İsveç Mimarlık Politikası, mimarlıkta kalitenin hem toplumun gündelik yaşamının ayrılmaz bir parçası, hem de devletin sürdürülebilir kalkınma ve ekonomik gelişimini destekleyici bir unsur olduğunu örneklerle anlatıyor. Konut yapılarından kentsel peyzaja, kültürel mirastan altyapı sistemlerine kadar pek çok alanda mimarlığın üstlendiği görev ve sorumluluklara dikkat çekerken, her bir tema kapsamında parlamentoya, yerel yönetimlere ve kamu otoritelerine mesajlar ve öneriler getiriyor. Politikanın giriş yazısında vatandaşlara da seslenen politika, daha iyi bir yaşam kalitesinin ancak toplumun planlama, inşaat ve yapılarda sürdürülebilirlik ve kaliteyi talep etmesiyle elde edilebileceğini vurguluyor.

Norveç Kültür Bakanlığı Müsteşarı Lotte Grepp, Norveç Mimarlık Politikası’na ilişkin yaptığı sunuşta Ağustos 2009’da Norveç’te ilk kez hükümet düzeyinde bir mimarlık politikası kabul edildiğini söyledi. (5) (Resim 4) Politika, Kültür Bakanlığı’nın koordinasyonunda 13 ayrı bakanlığın ortak politikası olması açısından önem kazanıyor; dolayısıyla politika metninde Eğitim Bakanlığı’ndan Dışişleri Bakanlığı’na Sağlık Bakanlığı’ndan Savunma Bakanlığı’na kadar tüm bakanlıkların daha iyi bir yapılı çevreye ulaşmak konusunda yapmaları gereken tüm çalışmalar tanımlanıyor. Norveç Mimarlık politikasının temel ilkeleri şu şekilde özetlenebilir:

• Mimarlık, ekoloji ve enerji dostu çözümler bulmalıdır.
• Kentler ve nüfusun yoğunlaştığı merkezler nitelikli mimarlıkla geliştirilmelidir.
• Hükümet kültürel çevre ve yapılı mirasa sahip çıkmalıdır.
• Mimarlık bilginin artırılması, eğitimle sağlanan yetkinliğin güçlendirilmesi ve bilgi paylaşımının artırılması yoluyla desteklenmelidir.
• Hükümet yapılarıyla örnek olmalıdır.
• Norveç mimarlığı uluslararası ortamda görünür olmalıdır.

İngiltere Mimarlık ve Yapılı Çevre Komisyonu’nun (CABE) Yöneticisi Richard Simmons yaptığı sunuşta, İngiltere’nin resmî bir mimarlık politikası olmadığını belirterek, CABE’in hem kamu kurumlarına hem de özel kuruluş ve kişilere nasıl daha nitelikli yapılı çevreye ulaşılabileceği konusunda danışmanlık verdiğini anlatarak, çalışma alanları, yayınları ve belgeleri hakkında bilgi verdi. (6)

İrlanda Baş Mimarı Martin Colreavy, 2009-2015 İrlanda Mimarlık Politikası’nı aktardığı sunuşunda, İrlanda hükümetinin 2 Haziran 2009’da 7 yıllık bir politika metnini kamuoyuna açıkladığını söyledi. (7) (Resim 5) Mimarlık politikası metninde, son yıllarda İrlanda’da mimarlığın kamuoyunun gündeminde ön plana çıkan bir konu olduğu ve kamu politikalarında mimarlıkla ilgili pek çok kazanım elde edildiği belirtiliyor: Bu kazanımlar arasında, 2007 yılında kabul edilen Yapı Denetimi Yasası’nın “mimar” unvanı almak için kayıt zorunluluğu getirmesi, Ulusal Mimarlık Mirası Envanteri’nin yasayla tanımlanmasıyla birlikte mimari mirasın korunmasının daha etkin bir hale gelmesi ve yerel yönetimlerde planlama ve gelişim konusunda yeni bir yasa çıkartılması bulunuyor. “Sürdürülebilir Bir Geleceğe Doğru: Yapılı Çevrede Kalitenin Sağlanması” başlıklı mimarlık politikasının üç temel amacı, “yapılı çevrede kalitenin desteklenmesi”, “bilinç, eğitim ve araştırmanın artırılması” ve “sürdürülebilirliğin desteklenmesi” olarak belirlenmiş.

Dünyanın farklı ülkelerinden mimarlık politikası örnekleri için Mimarlar Odası’nın bu konuda oluşturduğu veritabanına www.mo.org.tr/mimpolveritabani adresinden ulaşılabiliyor.

Kent Parçalarını Birleştirmek için Ulaşım ve Altyapı

Konferans teması kapsamında sunumların gerçekleştirdiği çeşitli oturumlarda, yolların, meydanların ve yeşil alanların kent içinde farklı merkezler arasında “sınırları geçmek” ve “köprü kurmak” için kullanıldığı örnekler paylaşıldı. Sunumlar arasında en ilgi çekici olanları şöyle özetlenebilir:

• Fransa Cumhurbaşkanı Sarkozy’nin isteğiyle uluslararası ortamdan 10 mimari ekibin Paris’in geleceği için önerdikleri projeler hakkında yapılan sunumda, kentin merkezi ve çeperlerini birbirine bağlamak için üretilen modeller üzerine konuşuldu. (Resim 6)
• İsveç’in Uppsala, İtalya’nın Milano ve Finlandiya’nın Vantaa kentlerinden araç ve yaya trafiğini yeniden düzenleyen ve raylı sistemle kentin farklı bölgelerini birbirine bağlayan örnekler aktarıldı;
• Berlin, Atina ve Tallinn’de son dönemde kent merkezlerinde yapılan projeler aracılığıyla kent yaşamının yeniden canlandırılması konusuna değinildi; özellikle kentlerin tarihi geçmişlerini dikkate alan ve bu geçmişten beslenerek gerçekleştirilen projelerin başarısı vurgulandı;
• Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tangshan kenti ile İsveç hükümeti arasında imzalanan anlaşma kapsamında SWECO mimarlık ofisi tarafından 2020’de bitmesi planlanan “Ekokent” projesini mimar Ulf Ranhagen sundu. Proje, yaşam/çalışma/hizmet alanlarının birbiriyle bağlantılı olarak örgütlenmesini, araçların giremediği 7 ayrı yaya bölgesi oluşturulmasını, ekolojik bilgi ve yeniliklerin üretileceği bir sürdürülebilirlik merkezi kurulmasını, verimli bir toplu taşıma ağı ve yaya/bisiklet yollarının oluşturulmasını da içeren çeşitli düzenlemelerden oluşuyor. (Resim 7-8)

EFAP Genel Kurulu

Konferansın ardından gerçekleştirilen EFAP Genel Kurulu ve Yürütme Kurulu toplantılarında EFAP’ın 2010 bütçesi, çalışma programı ve katılacağı bir AB projesi karara bağlandı. Genel Kurul’da verilen bilgilere göre EFAP’ın 17 hükümet kuruluşu, 19 meslek örgütü, 12 kültür kuruluşu ve 8 bireysel üye olmak üzere toplam 56 üyesi bulunuyor. Bu Genel Kurul’da, her ikisi de meslek örgütü grubundan olan Polonya Mimarlar Odası ve İspanya Extramadura Bölgesi Mimarlar Odası da EFAP’a üye olarak kabul edildiler. EFAP’ın bir sonraki toplantısının, Nisan 2010’un ikinci yarısında İspanya’nın Madrid kentinde gerçekleştirilmesi planlanıyor. (8)

NOTLAR

1. UIA Kopenhag Bildirgesi’ne Türkçe olarak ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/uiakopenhag.pdf

2. ACE Bildirgesi ve Politika Belgesi’ne Türkçe olarak ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/acesurdurulebilirlik2009.pdf

3. EFAP Stockholm Bildirgesi’ne Türkçe olarak ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/stockholmbildirgesi.pdf

4. İsveç Mimarlık Politikası’na ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/sweden2009.pdf

5. Norveç Mimarlık Politikası’na ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/norway2009.pdf

6. CABE hakkında daha ayrıntılı bilgi için:

www.cabe.org.uk

7. İrlanda Mimarlık Politikası’na ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/ireland2009.pdf

8. Daha önceki EFAP konferans ve toplantılarına Türkiye adına katılım raporlarına www.mo.org.tr ana sayfasında sol menüdeki Belgeler/EFAP bölümünden ulaşılabilir.

EFAP konusundaki güncel gelişmeleri ve belgeleri izlemek için:

www.efap-fepa.eu

Tuğçe Selin Tağmat, Mimarlar Odası Uluslararası İlişkiler Koordinatörü