Mimar: Cengiz Kabaoğlu

“Çok özel bir konum ve içeriğe sahip özgün tarihsel bir öğenin, gerektirdiği hassasiyetle araştırılması; kendine özgü sorunların yine “özgün” müdahale önerileriyle ele alınması ve Seçici Kurul’un bu hassasiyete ve çalışmanın geleceğine dair öneme işaret etme sorumluluğu hissetmesi nedeniyle…”

Hasankeyf, İpek Yolu’nun Anadolu’da doğuya açılan son noktalarından biridir. Stratejik konumuyla, Prehistorya döneminden başlayarak İran-Sasani İmparatorluğu’na, Roma İmparatorluğu’ndan Artuklulara ve Eyyübilere, sonrasında ise Anadolu Selçukluları, Akkoyunlular, Safaviler ve de Osmanlıların egemenliğine kadar çeşitli kültürlere ev sahipliği yapmıştır. Ne yazık ki, Ilısu Barajı sularının altında kalma tehdidi ile karşı karşıya olan Zeynel Bey Türbesi, Hasankeyf anıtları arasında özgün bütünlüğünü hâlâ koruyor olması ile ayrı bir öneme sahiptir. Türbe, bitkisel desenli fon üzerine yazılı kitabesine göre, kısa bir süre Hasankeyf'te hüküm süren Akkoyunlular tarafından 1473 yılında şehit düştüğü bilinen, Uzun Hasan’ın oğlu Zeynel Bey için inşa edilmiştir. Türbedeki diğer bir çini kitabede ise Pir Hüseyin adlı bir yapı ustası anılmaktadır. Silindir biçimli gövdesi ve içte basık dışta miğfer biçimli olan çift cidarlı kubbesiyle, gerek mimarisi gerekse cephede kullanılan çinileri, sırlı ve sırsız tuğla bezemeleri, yapı içindeki alçı ve çinili tuğla süslemeleriyle 14. yüzyıldan itibaren Azerbaycan’dan Orta Asya’ya kadar hakim olan ve klasikleşen bir mimari tarzın Anadolu'daki tek örneğidir. Türk– İslam türbe yapılarında görülen dıştan daire, içten sekizgen planlı yapının “kripta” denilen asıl mezar hücresinin basık kubbesi çökmüş ve sekizgen biçimli ziyaret hücresi ya da mescit denilen sembolik lahit bölümündeki sanduka yok olmuştur.

* Prof. Dr. Abdüsselam uluçam tarafından kaleme alınan, “Hasankeyf Tarihi ve Arkeolojik Sit Alanı Araştırma, Kazı Ve Kurtarma Projesi, 2006 – 2007 Çalışmaları” raporundan yararlanılmıştır.