20. yüzyıl ortalarında tarımda makineleşme ve sanayileşmeye verilen önemle birlikte, Türkiye genelinde yığınsal göçler meydana gelmiş, kentleşme süreci hızlanmış ve kentsel konut gereksinimi önemli oranda artmıştır. Bu dönemde, konut arzı efektif talebe göre belirlenirken, ödeme gücü olmayan kesimin konut gereksinimi, büyük oranda yasal olmayan yöntemlerle karşılanmaya çalışılmış ve büyük kentlerin periferisinde gecekondu alanları giderek yaygınlaşmıştır. Öte yandan, devlet de dar gelirlilere yönelik olarak kredi sağlamanın yanısıra, 1953 yılında başlayan yasal düzenlemelerle mevcut gecekondu bölgelerinin bir kısmını çok katlı ve ruhsatlı alanlara dönüştürmüştür. Bu süreçte, konut açığının kapatılması, kentleşme sorunlarının çözülmesi ve işsizliğin azaltılması amacıyla, 1984 yılında bir finans kurumu olarak kurulan Toplu Konut İdaresi (TOKİ), başlangıçta konut finansmanının % 85’ten fazlasını kooperatiflere yönlendirmiş, birçok proje ve uygulama yapmıştır. 1988 yılından sonra kooperatiflere verdiği desteği azaltan TOKİ, çok sayıda belediye projeleri ve yerel uygulamalar başlatmıştır. 1990’lı yıllarda ise TOKİ tarafından farklı bir yöntem benimsenmiştir. 1994’te KİPTAŞ’ın kurulmasıyla birlikte idare, kredi sağlamak yerine, kendi arsaları üzerinde doğrudan konut üretmeye ve özel sektörle işbirliği içinde çalışmaya başlamıştır.

Günümüzde TOKİ Türkiye’nin her ilinde ve yurtdışında başta konut olmak üzere çok sayıda yapı üretmeye devam etmektedir. Fiziksel çevre açısından bakıldığında, bu kadar büyük miktarlarda konut üretimi gerçekleştiren bir kurumun her yerde aynı tip uygulamaları benimsemesi önemli bir sorundur. Ayrıca, bu konutlarda yaşayan kullanıcıların memnuniyeti konusunda da çeşitli varsayımlar bulunmaktadır. Bu çalışma TOKİ uygulamalarının, kullanıcıların memnuniyeti bağlamında değerlendirilmesini amaçlamaktadır.

TÜRKİYE’DE DEVLET KONUT POLİTİKALARI İÇİNDE TOKİ’NİN DEĞİŞİMİ

Türkiye’de konut politikalarından sorumlu aktörler arasındaki rol ve görevler sürekli değişmektedir. 2003 yılında, konut politikaları bakımından en güçlü ve donanımlı kurumsal yapı olarak Konut Müsteşarlığı öne çıkmaktadır. 2003’teki durumu aktaran şemada (Şema 1), TOKİ ile Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü’nün (AOGM) eşdeğer olduğu ve Konut Müsteşarlığı’na bağlı olarak çalıştığı görülmektedir. Konut Koordinasyon Kurulu kapsamında ise, TOKİ Başkanı, Konut Müsteşarı ve AOGM Müdürü ile eşit söz hakkına sahiptir.

Ancak, 2003 yılından beri çıkan çeşitli yasalar çerçevesinde, TOKİ’nin görevleri ve yetkileri arttırılmıştır. 2003 yılında Konut Müsteşarlığı, 2004 yılında ise Arsa Ofisi Genel Müdürlüğü kaldırılmış ve bu kurumların yetkileri de TOKİ’ye devredilmiştir. Konut politikalarındaki sorumlu aktörlerin uğradığı önemli değişiklikler, 2009 yılındaki örgütsel yapıyı ele alan Şema 2’de görülmektedir.

Bu süreçte, TOKİ doğrudan Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’na bağlanmış, TOKİ Başkanı, Konut Yüksek Kurulu’nda Başbakan ile Bayındırlık ve İskân Bakanı’ndan sonra en yetkili kişi haline gelmiştir. Ayrıca, Konut Koordinasyon Kurulu’ndaki sözsahipliğinin de artmasıyla, TOKİ 2003 yılından beri Türkiye’deki konut politikalarında en yetkili kurum haline gelmiştir. Farklı platformlarda yapılan tartışmalarda TOKİ’nin Konut Bakanlığı’na dönüştürülmesi gibi çalışmaların bile yapıldığından bahsedilmektedir. Bu da, merkezî yönetimin de görevlerini kapsayan, daha fazla artan güç ve yetki anlamına gelmektedir.

Dar gelirlilere yönelik konut üretiminde “seferberlik” ilan eden TOKİ’nin uygulamaları çeşitli ortamlarda tartışılırken, özellikle, yetkileriyle orantılı olarak, nicelik bakımından performansı yadsınamaz. Ancak, bu yetkinin iyi sonuç alınacak şekilde kullanılması için, kendi başına karar veren ve denetleyen güce sahip sistemin yeniden düzenlenmesi gereklidir.

TOKİ UYGULAMALARI ÜZERİNE

TOKİ’nin konut üretimi, kent siluetini ve kentsel dokuyu olumsuz biçimde etkilediğinden toplumsal açıdan önemlidir ve çeşitli açılardan irdelenmesi önem kazanmaktadır. (Resim 1) Konu öncelikle mimari tasarım ve teknoloji açısından ele alındığında, ortaya çıkan tablo düşündürücüdür. Alt ve orta gelir gruplarına yönelik TOKİ konutlarında tasarım anlayışı, tip proje odaklı, basit değişikliklerle oluşturulmuş 2+1, 3+1 şemalardan oluşmaktadır. (Resim 2-4) Tünel kalıp sisteminin getirdiği sınırlamalara göre oluşturulan dış cephe etüdleri, doluluk-boşluk oranları ve taşıyıcı sistem açıklıklarının belirlediği plan kararları tasarım açısından tartışılması gereken sorunlardır.

TOKİ uygulamalarında, mimari tasarım süreci kimi kez avan proje düzeyinde kalmakta olup, ihaleye bile bu şekilde çıkan örnekler vardır. Bu anlamda, proje elde etme yöntemlerinin tekrar gözden geçirilmesi gereklidir. İdare, yasa gereğince, çalışmak istediği müteahhidi, yükleniciyi ve mimarı seçebildiği için çok daha kaliteli projeler elde edebilir. Bu bağlamda, kullanıcı gereksinimleri doğrultusunda ve mimari kalite konusunda duyarlılık artırılmalıdır.

TOKİ uygulamalarını, konut üretimi sorununun temel öğeleri bağlamında arsa ve finansman (1) açılarından da irdelemek gerekmektedir. Arsa Ofisi’nin görev ve yetkilerinin TOKİ’ye devredilmesinden sonra, Ofis’in arsa stoku yapma amacının TOKİ’de tam tersine döndüğü görülmektedir. TOKİ’nin arsa temininde, hazine arazilerini arsa haline getirip, planlamasını ve onayını kendi bünyesinde yaparak kısır döngü içinde çalışan bir sistemle süreci işlettiği görülmektedir.

Çapraz finansman yöntemiyle üretim yapan TOKİ, kaynak yaratma amacıyla üst gelir gruplarına yönelik de konut üretmekte, ancak bu kesimin isteklerine yönelik üretimde gösterdiği özeni dar gelirlilere yönelik uygulamalarda göstermemektedir. Maliyeti azaltma ve minimum ödeme kapasitesine sahip kullanıcılara konut üretme çabası, TOKİ’nin kaliteye ilişkin bazı kriterlerden ödün vermesine neden olmaktadır.

775 sayılı Kanun’da değişiklik yapılarak, TOKİ’ye gecekondu dönüşüm projeleri uygulaması görevi de verildikten sonra, kooperatiflere kredi sağlanması eğilimi azalmıştır. Bu da kooperatiflerin bir anlamda devreden çıkmalarına neden olmuştur. TOKİ’nin konut üretme prosedürü, gerek planlama ve mimari açılardan, gerekse de ekonomik ve politik açılardan devletin daha önce uyguladığı yöntemlerden çok farklıdır. Kuruma farklı eleştiriler geldiği zaman, bir savunma mekanizması olarak “halkın talebi” her zaman ön plana çıkarılmaktadır. Oysa, kaliteli yaşam çevrelerinin oluşumu için TOKİ’yi tercih eden kullanıcıların görüşlerinin dikkate alınması çok önemlidir.

TOKİ KONUTLARINDAKİ KULLANICI MEMNUNİYETİNİN İRDELENMESİ:

BURSA ÖRNEĞİ

Basında da izlenebildiği gibi TOKİ, uyguladığı tip projeler, uygulamalarını gerçekleştirdiği araziler, inşaatların yapımını üstlenen müteahhitlerden bazılarının niteliği ve konut piyasasında yarattığı problemlerden dolayı çeşitli meslek odaları, akademisyenler vb. tarafından eleştirilmektedir. Özellikle, uzun süreli kullanımda, alt ve orta gelir grubundan kullanıcıların konutlarıyla ilgili sıkıntıları, artan şikayetleri, basında sıkça yer almaktadır. Bu yazıda, aldığı çeşitli eleştirilere rağmen uygulamalarına devam eden TOKİ tarafından inşa edilen alt ve orta gelir grubuna yönelik konutların, kullanıcılarını memnun etme potansiyeli, memnuniyeti sağlayan veya memnuniyetsizliğe neden olan faktörler irdelenmekte, aynı zamanda TOKİ’ye ve ürettiği konutlara yönelik eleştiriler ile bu bağlamda bazı öneriler yer almaktadır.

Bu amaçla Bursa’da yapılan araştırmada, kullanıcı memnuniyetinin ölçülmesine yönelik uygulamada, çeşitli çalışmalardan (2) yararlanılmış ve yapılan faktör analizi ile değerlendirmede etkili olan toplam 7 faktör belirlenmiştir. Bu faktörler:

• Sosyal donatılar ve açık alanlar,
• Çevresel nitelikler,
• Konutun fiziksel özellikleri,
• Erişebilirlik ve ulaşım,
• Güvenlik,
• Konutun iklimsel kontrolü,
• Komşuluk ilişkileri

İlgili anket çalışmasında, hazır tablolardan yararlanılarak TOKİ Hasanağa’da 1.584, Yunuseli’nde 912, Kestel’de 716 adet konutun toplamı olan 3.212 konutluk ana kütle grubundan % 5 tolere edilebilir örnekleme hatası ile % 95 güven aralığında örneklem hacminin 343 olmasına karar verilmiştir. (Grafik 1) Çalışma için toplanacak veriler 343’ün üzerine çıktıkça sonuçların güvenilirliği artacağı için 400 anket dağıtılmış, 380 anket geri dönmüş, 16 kişinin verdiği cevaplar tutarsız olduğu için veri grubundan dışlanmış ve çalışma toplam 364 kişi üzerinden yürütülmüştür. Çalışmanın yapılacağı TOKİ konutlarının seçiminde, konut alanlarının kentin üç farklı bölgesinde yer alması, donatıları ve kullanılma süreleri bakımından çeşitlilik göstermeleri belirleyici olmuştur.

Dar ve orta gelir grubuna yönelik olarak inşa edilmiş 1.584 konutun bulunduğu TOKİ Hasanağa kapsamında ilköğretim okulu, alışveriş merkezi, cami, kafe, restoran, spor salonu ve rekreatif alanlar yer almaktadır. (Resim 5) 912 konutun bulunduğu TOKİ Osmangazi-Yunuseli ise, hem yoksul grubuna, hem de dar ve orta gelir grubuna yöneliktir. Konut alanı kapsamında sosyal donatı olarak ilköğretim okulu, cami ve rekreatif alanlar yer almaktadır. (Resim 6) 716 konuttan oluşan Kestel TOKİ yerleşiminde de, kullanıcıların bir kısmı yoksul, çoğunluk ise dar ve orta gelirli kesimdendir. TOKİ Kestel Konutları kapsamında ilköğretim okulu, sağlık ocağı, ticaret merkezi, cami ve rekreatif alanlar yer almaktadır. (Resim 7) Bu alanlarda yapılan çalışma sonucunda, memnuniyeti etkileyen yedi faktör üzerinden anketlere verilen cevaplar değerlendirilmiş, basında sıkça tartışılan problemlerin sayısal verilerle netlik kazanması sağlanmış ve bu doğrultuda birtakım eleştiriler ve öneriler geliştirilmiştir.

Ankete katılan kullanıcıların TOKİ konutlarını tercih etme nedeni sorgulandığında, Grafik 2’de görüldüğü gibi % 70’lik oranla katılımcıların büyük çoğunluğunun ekonomik nedenlerle bu konutları tercih ettiği görülmüştür. Diğer tercih nedenleri ise % 10 ailevi, % 7 sosyal donatıların varlığı, % 7 işe yakınlık, % 5 konut ve konut alanının fiziksel özellikleri, % 1 ise güvenliktir.

Çalışmaya katılanların ekonomik durumunun incelendiği Grafik 3’te görüldüğü üzere, katılımcıların çoğu % 55’lik oranla ekonomik durumlarının orta olduğunu belirtmiştir. Ekonomik durumunun kötü olduğunu belirtenler % 31, iyi olduğunu belirtenler ise % 14 oranındadır.

Sosyal Donatılar ve Açık Alanlardan Memnuniyet

Ankette konut alanındaki sosyal donatıların, açık alanların, otoparkın ve yeşil alanın yeterliliği sorgulanmıştır. Değerlendirmede Hasanağa TOKİ konutlarında yaşayan kullanıcıların memnuniyet düzeyinin Yunuseli ve Kestel TOKİ konutlarında oturanlardan daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Tahmin edilebildiği üzere, sosyal donatıların çeşitliliği ve kalitesi kullanıcı memnuniyetini olumlu yönde etkilemektedir. Yunuseli TOKİ konutları, sosyal donatı çeşitliliği bakımından en zayıf konut alanı olduğundan, bu faktörden memnuniyet düzeyi düşüktür. Hasanağa ve Kestel’deki konut alanları kendi içinde değerlendirildiğinde ise, Hasanağa konutları hem sosyal donatı bakımından daha zengindir, hem de 3 yıllık geçmişiyle Kestel’e nazaran oldukça yerleşmiş bir bölgedir. Bu nedenle en yüksek memnuniyet düzeyinin Hasanağa TOKİ konut alanında olması doğaldır.

Çevresel Faktörler

Bu kapsamda, konut alanındaki kalabalık ve gürültü düzeyi, blokların birbiriyle yakınlık ilişkileri ve yüksek olmasının yarattığı durumlar, yerleşimin temizlik ve bakımı, görünümden duyulan memnuniyet / memnuniyetsizlik, bölgede aydınlatmanın düzeyi ile ilgili kullanıcı görüşleri belirlenmiştir. Bu değerlendirmede, en düşük memnuniyet düzeyinin Hasanağa TOKİ’de olduğu görülmüştür. Hasanağa TOKİ’deki konut sayısının fazlalığı nedeniyle yerleşimin yayıldığı alan büyümekte, alan içindeki her bölge eşit düzeyde aydınlık, temiz ve bakımlı olmamakta; bu da, Hasanağa TOKİ’de yaşayan bireylerin yerleşimi kalabalık veya gürültülü bulmalarına neden olmaktadır. Bununla birlikte Hasanağa, kalabalık nüfusunun da etkisiyle, kullanıcıların yaş, meslek, eğitim ve iş durumları bakımından en çok çeşitlilik gösteren TOKİ konut alanı olup, kullanıcı beklentilerinin farklılaşması kaçınılmazdır.

Konutun Fiziksel Özellikleri

Ankette, konuttaki oda sayısının, oda, salon, mutfak, banyo, balkon büyüklüklerinin yeterliliği, konut planının kullanışlılığı, yapım sistemi ve malzemelerin kalitesi, konutun gün ışığından yararlanma düzeyi sorgulanmıştır. Değerlendirmede Yunuseli TOKİ konutlarında yaşayanların memnuniyet düzeyinin diğerlerine göre en düşük olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Diğer bölgelere göre en yüksek oranda yoksul ve alt gelir grubu konutlarının bulunduğu Yunuseli’nde bu faktörden memnuniyet düzeyinin düşüklüğünün nedenleri araştırıldığında, maliyeti düşürmek adına bu konutların daha kalitesiz malzeme ve işçilikle yapıldığı ortaya çıkmaktadır.

Kullanım sürecinde, kötü işçilikten kaynaklanan birçok sorun kısa bir süre için TOKİ yönetiminin sorumluluğunda çözülse de, yaşanan mekânlarda genellikle ıslak hacimlerdeki onarım işleri kullanıcıyı mağdur etmektedir. Tesisat problemleri, yapı elemanlarının birleşim noktaları, duvar ve döşemelerin işçilik kalitesindeki yetersizlik ile dış cephe ve çatı detaylarında kısa sürede oluşan sıva ve boyadaki bozulmalar en dikkat çekici yapım kusurlarıdır. Bunların kullanıcı memnuniyetini olumsuz yönde etkilemesiyle birlikte, uzun süreli kullanım sürecinde ortaya çıkabilecek problemler henüz bilinmemektedir.

Erişebilirlik ve Ulaşım

Ankette kent merkezine, para işlemlerinin yapılabileceği birimlere, alışveriş ve sağlık yapılarına, işyerlerine ve temel eğitim alanlarına ulaşılabilirliğin sorgulandığı erişebilirlik ve ulaşım faktörü ile ilgili değerlendirme sonucunda, en yüksek memnuniyet düzeyinin TOKİ Hasanağa’da olduğu sonucuna ulaşılmıştır. TOKİ Yunuseli’nde yapılan görüşmelerde kullanıcıların belirttiği üzere, konut alanı çevredeki sosyal donatılara uzak kalmaktadır. TOKİ Kestel’de ise, yerleşimin kentin çok dışında olması ve çevrede bölgeyi besleyen başka konutların olmaması, toplu taşıma olanakları ile kent merkezine ve iş yerlerine ulaşımın problemli olması eleştirilere neden olmaktadır. Bununla birlikte, ekonomik durumu iyi olan -özel araçla ulaşım sağlayabilen- kullanıcılar, konut alanının nerede bulunduğu farketmeksizin, toplu taşıma ile ulaşım sağlamaya çalışanlara göre daha memnundurlar.

Güvenlik

Bu faktörün değerlendirilmesi için konut alanında can/mal, çocuk, doğal afet ve yangın güvenliği hakkında sorular yöneltilmiş ve en düşük memnuniyet düzeyinin TOKİ Yunuseli’nde olduğu görülmüştür. Yönetmeliklere uygun inşa edilen TOKİ konutlarında doğal afet ve yangın güvenliği eşit seviyede iken, memnuniyet düzeyinde farklılık yaratan unsur, can/mal ve çocukların güvenliğidir. Girişinde güvenlik bulunan TOKİ Hasanağa ile etrafında başka yerleşim olmamasından dolayı, ayrıştırıcı rol üstlenmiş yolla ulaşılan TOKİ Kestel, kent dışında olmalarından dolayı -duvarlarla çevrili olmamalarına rağmen- dışa kapalı ve güvenlikli konut yerleşimi gibi davranmaktadırlar. Destek birimlerini çarpık gelişmiş çevreden alan ve etrafı kaçak yapılarla (Resim 8-9) çevrili olan TOKİ Yunuseli’nde ise kullanıcıların, konut alanına çevre mahallelerden gelen insanlardan rahatsızlık duyarak, bölgedeki açık alanları kullanamadığı ve yerleşmede can/mal güvenliğinin sağlanmadığını düşündükleri görülmüştür. Ayrıca, konut bloklarındaki katların satış fiyatlarının yukarıya çıkıldıkça artması ve üst katlardan konut satın alan insanların alt katlarda yaşayanlara göre kendilerini daha güvenli hissetmesi değerlendirildiğinde, ekonomik durumu iyi olan kullanıcıların, durumu orta olanlardan daha yüksek bir memnuniyet düzeyine sahip olmasının nedeni anlaşılmaktadır.

İklimsel Kontrol

Ankette konutun yalıtımı, kış mevsiminde ısınma, yaz aylarında serin olma ve havalandırma durumu sorgulanmıştır. Alt gelir grubu ile yoksullara yönelik olarak inşa edilen ve memnuniyet düzeyinin en düşük olduğu görülen Yunuseli TOKİ’deki işçilik, malzeme ve kalite farkı, yalıtımın sağlanmasında da kendini göstermektedir.

Komşuluk İlişkileri

Yerleşimdeki komşuluk ilişkilerinden ve sosyal ilişkilerden memnuniyeti ve yardımlaşmayı sorgulayan komşuluk ilişkileri faktörünün yaş ile bağlantısı olduğu görülmüştür. Orta yaş grubu, konut farkı gözetmeden memnun olduğunu belirtmiştir. Kullanıcı memnuniyetinin ölçülmesine yönelik Bursa’da üç TOKİ konut alanında yapılan araştırmada ortaya çıkan sonuçlar aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.

DEĞERLENDİRME

Bursa’da inşa edilmiş üç TOKİ konut alanında yapılan araştırmada kullanıcıların % 70 gibi büyük çoğunluğunun bu konutları tercih etme nedeninin altında ekonomik faktörlerin yattığı ortaya çıkmıştır. Daha önce gecekonduda oturan kullanıcıların “Başımı sokacak bir evim oldu” mantığıyla ve gecekondudan daha iyi şartlarda yaşamaları nedeniyle memnuniyet düzeylerinin arttığı görülmektedir. Oysa, asıl amaç, nasıl olursa olsun bir “konut” inşa etmek değil, kullanıcıların memnuniyet duyarak yaşayacakları bir “ev” yaratmak olmalıdır. Mimari tasarım da buna göre şekillenmeli, kullanıcının temel gereksinimlerini karşılamaktan öte, sosyal ve kültürel değerlerin önem kazandığı bir yaklaşım benimsenmelidir.

TOKİ tarafından uygulanan toplu konutların, kentlerin farklı noktalarında ortaya çıkardığı siluetler biraraya getirilirse, mimari tasarımda belli bir arayışın eksikliği, tek düzelik ve pek çok özelliği tartışılabilecek olan kitlesel kent parçalarının oluşturduğu olumsuz ufuk çizgileri rahatlıkla görülebilir. (Resim 10) Yurtdışında örnekleri inşa edilmiş ve yaşanan problemler nedeniyle, pek çok ülkede terk edilmiş olan sosyal konut tipolojisi, Türkiye’nin 81 ilinde hızla yükselen konut bloklarında uygulanmakta ve kentlerin siluetine imza atmaktadır. Dünyada farklı ülkelerin dar gelirlilere yönelik konut politikalarının incelenmesi, Türkiye’nin fiziksel, kültürel, ekonomik, toplumsal girdilerinin doğru değerlendirilip, tasarım sürecine yansıtılarak, uygun modellerin oluşturulmasına yardımcı olabilir.

Meslek odalarının, üniversitelerin ve finans çevrelerinin eleştirilerinin konut üretiminde girdi olarak ele alınması TOKİ’ye anlamlı katkılar sağlayacaktır. Bu kadar çok uygulaması olan bir kurumun ürettiği konutların daha kaliteli olması adına, çeşitli bilimsel araştırmalara dayanan daha bütüncül bir konut stratejisi önermek gereklidir. TOKİ, günümüzde konut dışındaki alanlarda da uygulama yaptığı için, problemin kapsamı daha da genişlemiştir. Bu bağlamda, yarışmalar sonucunda proje elde etme yönteminin benimsenmesi önem kazanmaktadır. Bununla birlikte, TOKİ’nin çeşitli üniversitelerle ilişki kurması (3), kurumun olumlu yeni arayışlar içinde olduğunu gösteren önemli bir gelişmedir.

Sonuç olarak, kullanıcı memnuniyeti, ev sahibi olma isteğiyle kısıtlanmamalı ve konut üretiminde, niceliğin yanı sıra, nitelik de önemsemelidir. TOKİ’nin konut üretimi, doğal, ekolojik, kültürel ve mimari değerler korunarak, daha yaşanabilir ve kaliteli çevreler elde etmeye yönelmelidir.

NOTLAR

1. Gürel, 1996, s.7.

2. Salleh, 2008, ss.489-491; Gabbani, 1996, ss.74-90; Amérigo, M. Aragonés, 1997; Je, Lee, Cheong, Shin, 2007, ss.900-902; Li, Song, 2009, ss.1090-1108; Türkoğlu, 1997, ss.60-63; Berköz, 2008, ss.120-122.

3. TOKİ için ODTÜ-MATPUM tarafından hazırlanan çalışma, 2008.

KAYNAKLAR

Amérigo, M. ve J.I. Aragonés. 1997, “A Theoretical and Methodological Approach to the Study of Residential Satisfaction”, Journal of Environmental Psychology, cilt:17, sayı:1, ss.47-57.

Aydın, S. 2003, Türkiye’de Konut Sorununun Ekonomik Boyutları, AÜ SBE Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi, yayımlanmamış doktora tezi, Ankara.

Berköz, L. 2008, “İstanbul’da Korunaklı Tek-Aile Konutları: Konut Kalitesi ve Kullanıcı Memnuniyetinin Belirlenmesi”, İTÜ Dergisi/a: Mimarlık Planlama Tasarım, cilt:7, sayı:1, ss.110-124.

Gabbani, M. A. 1996, “Residential Satisfaction in a Low-income Residential Community, The Case of Uraija: Riyadh, Saudi Arabia”, Journal of King Saud University, Arch. & Planning, cilt:8, ss.69-99.

Gür, M. 2009, Alt ve Orta Gelir Grubuna Yönelik TOKİ Konutlarında Kullanıcı Memnuniyetinin Araştırılması: Bursa Örneği, Uludağ Üniversitesi FBE yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Bursa.

Gürel, S. 1996, Dar Gelirli Kesime Altyapısı Hazır Arsa Sunumu, TOKİ Konut Araştırmaları Dizisi, TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara.

Je, H., J. Lee, S. Cheong ve S. Shin, 2007, “A Study on Residential Quality Index of Super High-Rise Apartment Housing through Survey with Experts”, Proceedings of the International Conference on Sustainable Building Asia, 27-29 Haziran 2007, Seul, Kore, ss.899-904.

Li, S. ve Y. Song 2009, “Redevelopment, Displacement, Housing Conditions and Residential Satisfaction: A Study of Shanghai”, Environment and Planning A, cilt:41, sayı:5, ss.1090-1108.

Salleh, A.G. 2008, “Neighbourhood Factors in Private Low-Cost Housing in Malaysia”, Habitat International, cilt:32, sayı:4, ss.485-493.

TOKİ, 2009, Geleceğin Türkiye’si için Geleceğin Kentlerini Kuruyoruz, TC 58. 59. ve 60. Hükümetlerin Planlı Kentleşme ve Konut Üretim Seferberliği, TC Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara.

Türkoğlu, H.D. 1997, “Residents' Satisfaction of Housing Environments: The Case of Istanbul, Turkey”, Landscape and Urban Planning, cilt:39, sayı:1, Aralık 1997, ss.55-67.

www.tokihasanaga.com (Temmuz 2010)

www.toki.gov.tr (Temmuz 2010)