Çağdaş Kapitalizmin Mekânsal Örgütlenmesi

Hakkı Yırtıcı, Nisan 2005, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, no: 96, İstanbul; 194 sayfa.

Kitap, mekânı etkileyen kapitalist ilişkilerin neler olduğu, mekân ile onu üreten süreçler arasında ne tür ilişkilerin geliştiği ve bunların mekânı nasıl dönüştürdüğünü ele alıyor. Kapitalist örgütlenme ve sermaye herşey gibi mekânı da kârlılığını azamileştirecek bir araç olarak gördüğü için, mekânı oluşturan toplumsal, kültürel ve coğrafi değerlerin özgünlüğünü gözardı eder. Bunun sonucunda ise, mekân sadece kapitalist ekonominin kendine özgü koşulları içinde biçimlenen bir pratikle ele alınır. Bu dönüşümün çok açık olarak görüldüğü bir alan olan metropolitan yerleşmelerde ortaya çıkan mekân üretim bilgisini, kitle kültürünü kavrayan bir zihniyet ve yöntemle kavramak, bu anlamda günümüzün tüketim toplumunu da anlamak demektir. Yırtıcı, bu sorunu sadece kuramsal çerçevede incelemeyip, dünyanın büyük bir hipermarkete dönüştüğünün tartışıldığı ortamda, Türkiye’deki iki büyük hipermarket zincirinin İstanbul’daki iki alışveriş merkezini ele alıp, mekâna ait tüm geleneksel kavramları tek tek inceliyor. Bunun sonucunda da kuramsal çerçevenin mevcut yansımalarına odaklanıyor ve böylelikle gündelik yaşamımızla büyük güçler arasında doğrudan bir ilişki kuruyor.

Yazılı Yerler

Gürhan Tümer, Temmuz 2005, Geniş Kitaplık Yayınevi, İstanbul, 157 sayfa.

Yazılı Yerler, Tümer’in 1990’lardan bugüne gezdiği, gördüğü, üzerine düşündüğü ve yazdığı kentler hakkında “yazılmış” bir kitap. Kitabın içindeki metinler, daha önce, Adam Sanat, Varlık, Argos, Yeni Biçem gibi edebiyat dünyasının yayınlarında yer alan metinler; bu metinler kentler üzerine: Paris, Venedik, Bologna, Budapeşte, Midilli, Kavala, Birgi, Artvin, İzmir... Tümer, o günlerden bugünlere hem gezilen bu kentlerde, hem de bu kentler üzerine yazan kişi olarak kendisinde, doğal olarak, değişen birçok şey olsa da şunu soruyor: “Bu kentleri, o zamanlari yani 20. yüzyılın sonlarında değil de, şimdilerde, yani 21. yüzyılın başlarında; o günlerin Gürhan Tümer’i olarak değil dei bugünlerin Gürhan Tümer’i olarak gezmiş ve yazmış olsaydım, acaba aynı kitap mı çıkardı ortaya, yoksa başka bir kitapla mı karşı karşıya kalırdım ve kalırdınız?” Sorunun yanıtı: “Eğer öyle olsaydı, Yazılı Yerler hem aynı Yazılı Yerler olurdu, hem de başka bir Yazılı Yerler”. Kitabın anlatım tarzı, bu soru ve yanıtında kendini açık ediyor.

Doğu Karadeniz'de Kırsal Mimari

Afife Batur, Şengül Öymen Gür, Çev. Sema Bulutsuz, Haziran 2005, Milli Reasürans TAŞ., İstanbul, 256 sayfa, Türkçe/İngilizce.

”Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari” başlıklı sergi, Milli Reasürans Sanat Galerisi’nden Amelie Edgü’nün yönetiminde, Prof. Dr. Afife Batur’un bilimsel sorumluluğunda 27 Haziran-15 Temmuz tarihleri arasında UIA 2005 İstanbul Kongresi’ne paralel olarak gerçekleştirildi. Karadeniz Teknik Üniversitesi’nden Prof. Dr. Şengül Öymen Gür, Dr. Reşat Sümerkan ve Dr. Meryem Fındıkgil Doğuoğlu’nun katılımıyla güçlendirilen serginin fotoğrafları Ali Konyalı’ya ait. Sergiye ilişkin kitabın ana metni Prof. Dr. Şengül Öymen Gür tarafından kaleme alınmış. Çalışmayı Dr. Mustafa Reşat Sümerkan’ın özel arşivi güçlendiriyor. Batur kitabın önsözünde şöyle diyor: “Doğu Karadeniz’in zengin bir bitki örtüsü ve ormanın içinde oluşmuş kırsal yerleşmeleri, kendine özgü bir model. Bu özgünlüğün kamuoyuna yansıtılmasını, bilim ve kültür çevrelerince de bilinmesini sağlayacak çalışmalar kültürel sorumluluktur.” Öymen Gür ise, “Bölgenin farklı kültürlerin sentezinden oluşan farklı mimari tarzları; yöre kültürü, yaşam biçimi, sosyal yapısı, aile bağları ve Karadeniz insanının alışkanlıklarını yansıtıyor. Konutlar, toplumların kültür izlerini yaratan, kozmik ve dini inanışlarını yansıtan bir ayna gibidir. Kültürler arasındaki farklılık konutların kullanım şekillerinde açıkça görülür. Yaşam farklılıkları mekânların hangi etkinliklere ayrıldığına bakılarak saptanabilir.” diyor.

Arada Kentler

Yay. Haz. N. Müge Cengizkan, Kasım 2005, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara; 16 sayfa

Temmuz 2004’de Mimarlar Odası Genel Merkezi ve Balıkesir Şubesi’nin birlikte düzenlediği “Arada Kentler” paneline, konuşmacı olarak Gürhan Tümer, Hasan Ünal Nalbantoğlu ve Oktay Ekinci katıldılar. Panelde, “arada kent”in nasıl bir kent tariflediği, Balıkesir’in neden “arada kent” olarak tanımlandığı ve olumlu çağrışımlarından çok olumsuzlukları akla getiren bu tanım içinde Balıkser’in yeri tartışıldı. 1960’larda İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa’dan sonra ismi akla ilk gelen kentlerden Balıkesir’in bugün nasıl bir kimliğe büründüğü değerlendirildi.