Endüstriyelleşmeyi modernleşmenin bir eşiği olarak gören mimarlık kodları, günümüz çevresel koşullarıyla dönüşmekte ve sürdürülebilirliğin etkisiyle tekrar şekillenmektedir. Yerellik, geri dönüşüm ve doğaya uyum gibi kavramlar, yapısal çevrenin doğal çevreyle olan ilişkisini tartışmaya açmanın yanı sıra mimarlığın sosyal etki alanının da farklı açılardan ele alınmasına olanak vermektedir.

Bali adasının başkenti Denpasar’da IBUKU tarafından tasarlanan Pemulung konut projesi, bu değişen mimarlık algısının bir örneği olarak görülebilir. IBUKU, 2010’da Eloise Hardy tarafından kurulmuş, yerel bir tasarım ofisi. Hardy, Bali’de yetişmiş fakat 14 yıl boyunca New York’ta yaşayarak hatırı sayılır moda firmalarında tasarımcılık yapmış. 2010’da ise radikal bir karar alarak New York’taki yaşamını geride bırakmış ve Bali’de bambu ile mekân yaratma arayışına girmiş. Hardy’e göre bambu, basınç ve çekme yüklerini karşılayarak betonarme sistemin yerini tutuyor, ayrıca hafif ve kolay üretilebilir bir malzeme olarak öne çıkıyor. Fakat doğru bir bakım gerektiriyor, yoksa olası böcek istilaları ve çevre koşulları çürümesine sebep oluyor. Bu nedenle, her ne kadar ucuz ve erişilebilir olsa da bambu Endonezyalılar tarafından çok tercih edilmeyen, yoksul sınıfa ait görülen dezavantajlı bir malzeme. Diğer projeleri gibi yine bambudan inşa edilen Pemulung ise sürdürebilirliğe yaptığı vurgunun ötesinde mimarlık aracılığıyla belli sosyal önyargıların gözden geçirilmesine imkan sağlamakta. Proje, geçici konut olarak işlev görmesi amacıyla, geri dönüşüm işçileri için tasarlanmış. Yerden yükseltilmiş 18 metrekarelik 14 özdeş modülden oluşmakta ve kullanılan diyagonal form sayesinde de alışılmış modüler sistem etkisini kırmakta. Endonezya’da çöp toplayıcılığı henüz kurumsallaşmamış, çoğunlukla da durumu iyi olmayan kişiler tarafından kısa süreliğine yapılıyor. Pemulung, iyi gözle bakılmayan bu meslek çalışanlarına, sağlıklı ve işlevsel bir yaşam alanı sunmayı ve kamusal görünürlüklerini iyileştirmeyi hedeflemiş. İki katlı bambu strüktürün alt katında mutfak, banyo ve yaşam alanı bulunurken, uyku bölümü asma katla diğer mekânlardan ayrılmış. Kısa süreli ve ihtiyaca yönelik oluşturulduğu için de ortak alan yaratma kaygısı taşımamış. Tümüyle geri dönüştürülebilir malzemelerden yapılmış bu üniteler, bambu sayesinde rüzgarı yakalarken çatıya yerleştirilen tetra pak pet şişelerle ısı yalıtımı sağlanması hedeflenmiş. Pemulung bir mimari proje olmanın ötesinde, bulunduğu bölge için bir prototip görevi de görmekte. İhtiyaç olması halinde halk tarafından çeşitli replikalarının üretilmesi teşvik edilmekte. Dolayısıyla IBUKU tasarım sürecinde olabildiğince basit detaylar kullanılmaya özen göstermiş ve yerel halkla beraber inşa etmiş.

Pemulung, bir yandan yerel malzemeyi tekrar mimarlığa sunarak sürdürülebilirliğin arayışı içindeyken, bir yanda da geri dönüşüm işçilerine mekân yaratarak toplumdaki görünürlüklerinin artmasını sağlamakta. Bu yönüyle de, sürdürülebilirlik tartışmasının ekolojik ve yapısal kaygılarının ötesinde, farklı perspektiflerle de ele alınabileceğinin işaretçisi. Proje, küçük ölçekte dahi mimarlığın hem sosyal hem de çevresel bağlamı hakkında bizleri düşünmeye sevk ediyor.