Mimarlar Odası’nın 1988’den bu yana düzenlediği Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri uzun soluklu, organizasyonun yetkinliğiyle kendini kanıtlamış, takdir edilen bir program. Çeşitli kurum ve kuruluşların değişik formatlarda yürüttükleri ödül programları, seçkiler ve yayınlarla, yapılı çevre üretiminin zengin faaliyet yelpazesinde farklı roller üstlenen paydaşların katkılarıyla gelişen mimarlık ortak kültüründe Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri programının özgün ve önemli bir görev üstlendiğini ayrıca belirtmeye gerek yok. Mimarlık camiası adına takdir, vefa ve şükran derlemesi denebilecek büyük ödüllerden güncel yapı ve projeler seçkisine uzanan geniş kapsamıyla diğer ödüllerden farklılaşıyor. Sonuçlar bir sonraki organizasyona kadar iki yıl boyunca yürütülen sergilerle ve yayınlarla yaygın olarak paylaşılıyor, sunduğu kaynaklar ve sürekliliğiyle mimarlık kültürünün üretimine doğrudan katkıda bulunuyor. Böylesi kurumsallaşmış bir faaliyetin yaşatılmasında Mimarlar Odası’nın kararlı emeği olduğu gibi farklı coğrafyalardaki üretimlerini, geliştirdikleri projeleri, fikirlerini paylaşan meslektaşların katkı ve desteklerinin de çok değerli olduğunu vurgulamak isterim.

Büyük ödüller, yukarıda da belirttiğim gibi, yaşamları boyunca Türkiye mimarlık ortamının ve mesleğin gelişiminde öncü ve önemli roller üstlenmiş kişilere ve kurumlara olan takdir, vefa ve şükranın göstergesi. Mimar Sinan Büyük Ödülü ile Anma Programı mesleki üretimin merkezinde konumlanan, klasik anlamda mimarlık yapmış olan kişiler hedeflenerek tanımlanmış. Bu yılki ödüllerin seçici kurulun hassas ve çok yönlü değerlendirmeleri sonrasında kadın mimarlara verilmiş olması hepimizi mutlu eden bir sonuç oldu. Mimarlığa Katkı Ödülleri ise mimarlık şemsiyesi altında yer alan faaliyet çeşitliliğinin, mimarlık ortamını besleyen kanalların zenginliğinin ortaya konabildiği kategori olarak dikkat çekiyor. Eğitimden araştırma ve yayına, arkeolojiden sanata farklı kanallarda faaliyet gösteren, üreten kişi ya da kurumları gündeme taşıyarak, tekil ya da çoğul yapılanmaları ortaya koyarak mimarlık kültürünün zengin bir paydaşlar grubuyla birlikte üretildiğini vurgulama olanağı sunuyor. Böylece yaşamıyla, duruşuyla, ürettikleriyle model olan kişilere teşekkür etmenin yanı sıra alternatif ve kendini kanıtlamış oluşumların gösterdiği örnek üzerine yeni girişimler için ilham vermek, hatta teşvik etmek de bu ödüllerin amacı olabiliyor.

Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri programı kapsamındaki yapı, proje ve fikir sunumu dallarındaki seçki son iki yılda inşa edilen yapılar, üretilen projeler ile geliştirilen fikirlerin bir derlemesi; güncel mimari faaliyetlerin bir panoraması özelliğini taşıyor. Bir yarışma değil, tam da bu nedenle ödüller arasında sıralama olmadığını hatırlamakta yarar var. Dönemin mimarlık üretiminin topyekûn kapsandığı da söylenemez. Seçim süreci aday gösterilerek değil bizzat müelliflerin başvuruları arasından gerçekleştiriliyor. Dolayısıyla nitelikli ancak başvurulmayan yapı ve projelerin seçki dışında kalması kaçınılmaz.

Biraz da süreçten söz etmek isterim. Seçici kurulun işi gerçekten çok zor. İşlevsel karmaşıklık, ölçek, mimari yaklaşım, bağlamla kurduğu ilişki açısından çeşitlilik gösteren projelerin olması elbette bir zenginlik arz ediyor. Başvurular arasında tipolojik açıdan da çeşitlilik bulunuyor; kültür ve eğitim kurumlarından sanayi yerleşkelerine, toplumsal merkezlerden ticari yapılara, konut yerleşimlerinden küçük ölçekli yapılara, yeniden kullanımdan spor tesislerine uzanan bir çeşitlilik. Bu kadar farklı ürünün değerlendirilmesi için bir sistematik geliştirmenin, tutarlı bir çerçeve dahilinde birbirleriyle karşılaştırmanın güçlüğü ortada. Seçici kurulun büyük hassasiyetle çalıştığının, her proje hakkında çok yönlü değerlendirmeler yaptığının, üzerine düşen sorumluluğun farkında olarak ortak kararlara varıldığının bilinmesini isterim.

Başvuruların seçici kurul üyeleriyle paylaşılması ve ön inceleme ardından yapılan ilk toplantıda bir kısmı nispeten kolay ayrışabildi. Sonrasındaki ödül adaylarının belirlenmesi aşamasıyla işler zorlaştı. Verilecek ödül sayısının yaklaşık iki katı sayıda başvurunun belirlenip ödül adayı olarak duyurulması bekleniyordu. Bu adayların tekrar değerlendirilmesi sonrasında ödüller netleşti. İlk eleme ile ödül adaylarının belirlenmesi aşamaları arasında bir kategori daha olması biraz daha süreci rahatlatabilir diye düşündük. Tam sınırda olup sayı kısıtlaması nedeniyle ödül adayı grubunun dışında kalan nitelikli başvurular elbette oldu, her biri kendi özellikleriyle başarılı projeler arasında seçim yapmak zorunda kalındı.

Bu yıl başvurular arasında da kamu kurumlarına hazırlanan projelerin sayıca çok olduğu görülüyordu. Bu durum ödüllere de yansıdı; yapı, proje ve fikir sunumu ödüllerini alan projeler arasında kamusal kullanımın ağırlığı dikkat çekiciydi. Bu durum kamu kurumlarının mimari niteliğe giderek daha fazla değer verdiklerine dair umutlu bir gelişme olarak değerlendirilebilir.

Sürecin lojistiğiyle ilgili olarak şunu da belirtmekte yarar var. Pandemi döneminde başlayan alışkanlıklar dahilinde planlanan ve aralıklarla yapılan birkaç çevrimiçi oturumda projelerin detaylı olarak incelenmesi, ardından son toplantının yüz yüze gerçekleştirilmesi sürecin sağlığı açısından olumlu ve verimli bir uygulamaydı. Böylece projeleri bireysel olarak incelememizin ötesinde hemen hepsinin üzerinden birlikte birkaç kez geçme olanağı bulduk. Ödül adayı olan yapıların yerinde görülmesi ve incelenmesinin yararı bir süredir üzerinde konuşulan bir konu, sonraki dönemlerde gerçekleşebilmesini umarım.

Kişisel bir sonsöz: Davet geldiğinde epey tereddüt ettim; bu görevi üstlenmek gözümde büyümedi, ürkütmedi dersem haksızlık ederim. Süreç boyunca da sorumluluğun ağırlığını hissettim. Birlikte çalışma pratiğinin ortama dahil olan herkese katkısı yadsınamaz. Seçici kurul üyesi değerli meslektaşlarımızla yaptığımız verimli tartışmalar, birlikte yaratılan eleştiri ortamı son derece değerli ve öğreticiydi. Onlara ve bu onur verici göreve daveti için Mimarlar Odası’na teşekkür ederim. Seçici kurulun son toplantısının ardından büyük ödülleri alanları tek tek arayıp ödülü duyurmak, kutlamak ve tepkilerini duymak da bizler için ödül oldu.

Başvurarak katılan, ödül alan, organizasyona emek veren herkesi kutlar, programın sürekliliği açısından katkılarının vaz geçilmez önemini tekrar vurgulamak isterim. Mimarlık ortamında nitelikli yapılan çoğalması, başvuruların, başvurmaya değer üretimin artması dileğimle…