Gönül Hanım’ın meslek kadını olarak şehircilik, planlama, siyaset bilim ve mimarlık alanlarında yaptığı katkılar kanımca önemlidir. Kuramın yapıldığı bir dünyayı şehirciliğe aktarmış; koruma alanındaki katkısını planlama kuramı açısından incelersek, uzlaşmacılık ve sahip çıkma olgularını ön plana çıkartmıştır. Çoğu kişi Gönül Hanım’ı koruma ve tarih ile özdeşleştirir, oysa o bir şehircidir. Sanırım beni en çok etkileyen bu yönüdür; çoğunluğu mimar kökenli hocalarımın içinde, şehircilik meselesinin ayırdına varmama en çok katkıda bulunan kişidir Gönül Tankut.

Mersin Üniversitesi tarafından düzenlenen 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 27. Kolokyumu’nda şehirciliğin anlamları üzerinde durmuş ve şu tanımları yapmıştım:

“Eğer şehircilik sözcüğünün İngilizcesi urbanism ise bu sözcük Anglo-Sakson ve özellikle Amerikan sosyolojisinde “kültür”e gönderme yapıyor, kent olgusunun teknolojik ve sosyal süreçler arasında bir ilinti olduğunu vurguluyor. Kavramın Almanca karşılığı Städtebau ve şehri inşa etmek anlamına geliyor. Alman geleneğinde kentin mühendisliği çok önemli. Fransızca urbanisme sözcüğü ise, mühendisliğin yanısıra önemli ölçüde kentin mimarisini çağrıştırıyor. Aynı şeyi İtalyanca urbanistica deyiminde de bulmak olası. 19. yüzyılda kenti bir mühendislik ve mimarlık olarak gören ve günümüz Avrupa kentinin temellerini oluşturan şehircilik anlayışı, bu yüzyılın başında planlama sözcüğü ile tanışıyor. Ben kentsel araştırmaların ve planlamanın kimi bilimsel temellere oturtulabileceğini düşünüyorum, ancak şehircilik bence tümüyle bir yapma sanatı.

Kanımca şehircilik; mimarlığı, planlamayı, mühendisliği kapsayan bir alan. Ben şehirciliği KENTİ YAPMA SANATI olarak yorumluyorum. Plancıların kullandığı UYGULAMA sözcüğünü çok basit buluyorum, çünkü şehircilik bir arazi kullanım planı çizip, daha sonra arazi düzenlemesi yapma eyleminin ötesindedir, bir kültür ürünü üretme sorunsalı üzerine oturmalıdır.”

Sürekli paradigma, sürekli yeni bir şeyler bulma uğruna şehirciliği unuttuğumuz dönemlerde Gönül Hanım bu konuda ısrarcı oldu. Zengin kültürünü planlamanın şehir boyutuna taşıdı ve şehirciliğin bir alanına daha da çok sahip çıktı. Tarihe bakmak, onun için bir iktisat, siyaset ve sosyolojinin ötesinde bir mekân üretme meselesini irdelemek ve bundan günümüz için dersler çıkarma alanıdır. Paradigmalara esir olmadan şehirciliğin kavramlarını geliştirmek için tarihe bakılmalıdır. Koruma da salt bir fiziksel ögeye indirgenemez, değişme kaçınılmazdır. Önemli olan değişmenin kurallarını belirlemektir. Bu yönde korumaya baktı, yaşayan dokular içindeki Ben bunu önemsedim. Kendisinin plancı tarafı da güçlüydü, ancak o şehirciliğin önemli alanlarından birisi üzerinde yoğunlaştı, ömrünün sonuna kadar da koruma olgusunu bir kültür meselesi olarak sahiplendi. Sanırım beni en çok etkileyen yönü buydu, herkese başsağlığı dilerken şu soruyu sormadan edemiyorum: Ben şimdi nereden bulacağım sarı saçlı, kırmızı yanaklı, allıklı, rimelli, rujlu şehirci hocamı?

27 Mayıs 2005