YER'İN SESİ: ULUS İŞHANI'NIN SÖYLEDİKLERİ

Ali Cengizkan, Didem Kılıçkıran, 2008, Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Merkezi (VEKAM) Yayınları, Ankara, 119 sayfa.

ODTÜ Mimarlık Bölümü'nde 2006-07 ders yılı birinci yarısında yürütülen yüksek lisans dersi ARCH 713 Barınma Araştırması ve Tasarımı I (Housing Research and Design I) kapsamında gerçekleştirilen çalışma, nitelikli bir sergi ve kitap ile sonlandırıldı. ODTÜ Mimarlık Fakültesi'nde açılan sergisinden bu yana geçirdiği uzun yolculuğun sonuç ürünü olan kitapta, Ankara'nın en eski toplumsal, ticari ve tarihî bölgesinin tam ağırlık merkezinde bulunan bir ‘modern' alışveriş merkezi olan Ulus İşhanı'nın nasıl bir "kentsel dönüşüm tehdidi altında" olduğu konu ediliyor. Kitap, işhanının tarihi, mimari yapısı, onu bir ‘yer' kılan özellikleri, yaya ve statik aktiviteleri üzerine yürütülen araştırmalar, dükkan sahipleri, kullanıcıları, kullanmayanları ve alanında uzman mimarlarla yapılan röportajlarla "yer'in sesi"ni duyabilmek için gereken bilimsel ve kapsamlı zemini oluşturma hedefiyle yürütülen çalışmaların sonuçlarını içeriyor. Kitap, bir ‘öğrenci' çalışması veya bir ‘sergi katalogu' olmanın ötesinde, kent yaşamı ile bütünleşen bir merkez olarak Ulus İşhanı'nın monografisi olarak görülmeli.

CUMHURİYETİN BAŞKENTİ

Atilla Cangır, 2008, 3 cilt, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, Ankara, 1.422 sayfa.

Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim görevlisi Atila Cangır'ın Uğurlu Tunalı'nın koleksiyonundan derlediği albüm, Cumhuriyetin ilanının ardından Ankara'nın başkent olmasıyla başlayan kentsel gelişimini ve tarihini kartpostallarla anlatıyor. Ankara'nın tarihî yapıları, eski semtleri, çarşıları, pazarları, eğlence ve mesire yerleri ile gündelik hayatına ilişkin toplam 2.553 kartpostal üç ciltte biraraya getirilmiş. Albümde, hem "Cumhuriyet öncesi Ankara", hem de "Cumhuriyet Ankarası" hakkındaki bilgi ve kartpostallar ile Ankara'nın başkent olması ve kentsel gelişimi 20. yüzyılın başından itibaren 1945 yılına kadar anlatılıyor. Albümde, ayrıca, Cumhuriyetle birlikte Ankara'da yapılan kamu yapıları, Cumhuriyetin topluma kazandırdığı çağdaş yaşam biçiminin getirdiği parklar ve bahçeler, Atatürk Orman Çiftliği, Gençlik Parkı, Stadyum ve Hipodrom gibi Cumhuriyet dönemi yapılarını da görmek mümkün. Albümdeki kartpostalların yanında ait oldukları dönem, mekân ve çeşitli bilgiler yer alıyor. Albümünün sonunda ise "mahalle/semt, meydanlar, parklar, kişiler, binalar" dizini bulunuyor. Albümün ilk ve ikinci cildinde fotoğrafçıları veya editörleri bilinen kartpostallar, isimleriyle bölümlendiriliyor. Bunun yanında ikinci cildin son serisinde fotoğrafçısı ve editörü bilinmeyen ancak üzerlerinde koleksiyonerlerin anlayabileceği işaretler ve yazılar taşıyan fotoğraflar yer alıyor. Son ciltte ise yayımcısı ve fotoğrafçısı bilinmeyen ya da hiçbir özgün ayrım taşımayan fotoğraflar semtlere göre bölümlendirilerek sunuluyor.

ANILARDA YALNIZLAR

Necati İnceoğlu, 2008, YEM Yayın, İstanbul, 161 sayfa.

 
Prof. Dr. Necati İnceoğlu'nun, Cumhuriyet devrimlerinin önemli bir bölümünün de gerçekleştiği 1930-40 yılları arasında Türkiye'de mimarlık eğitimini ve mimarlık hayatını anlattığı kitabı yayımlandı. Kitap, Türkiye Cumhuriyeti'nin yapılandırılması ile ilgili, bu dönemde gerçekleştirilen birçok önemli devrimci kararı ve 1933 yılında gerçekleşen üniversite reformunun yansımalarını, bu ortamın mimarlık eğitimine, mimarlık hayatına etkilerini, Türkiye'de mimarlık eğitimi ve hayatında önemli yeri bulunan değerli hocalarımızın tanıklığında yalın bir dille anlatıyor. Kitabın öznesi, yazarın deyimiyle, Türk mimarlığının, eğitiminin önemli iki ismi ve öncüsü Prof. Emin Onat, Prof. Sedad Hakkı Eldem'den sonra gelen ikinci kuşağın en yaşlısı Prof. Kemali Söylemezoğlu'dur. Onun şahsında, o tarihsel süreçte Türkiye'nin durumu, mimarlık eğitimi mimarlık hayatı anlatılıyor. Yine o tarihsel süreçte, Türkiye'deki üniversite eğitiminin değişim ve dönüşümünde önemli rol oynayan, Almanya'daki rejim ve rejim karşıtı öğretim üyelerinin resmî devlet politikası ile Türkiye'ye davet edilerek eğitime kazandırılması ya da II. Dünya Savaşı'nın başlangıcıyla birlikte yurtlarından ayrılmak zorunda kalan öğretim üyelerinin eğitime katılmaları, bu bağlamda mimarlık eğitimi ve hayatına etkileri kronolojik olarak anlatılıyor. 1930'dan 1970'li yıllara kadar mimarlık hayatının önemli aktörleri, yaşamları, kişilikleri, aralarındaki ilişkiler, üretimlerinin mimarlık ortamındaki yeri, mimarlığa etkileri, bazı önemli planlamaların ve projelerin elde ediliş öykülerinin de anlatıldığı çalışmanın Türkiye mimarlık tarihi açısından önemli bir belge olduğunu düşünüyor, hocamıza mimarlığımıza kazandırdığı bu değerli çalışması için teşekkür ediyoruz.
Mehmet Bozkurt
Mimar
 
 
 
 
 
 
MİMAR SİNAN DÖNEMİ CAMİ CEPHELERİ
Jale N. Erzen, 2008, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, Ankara, 116 sayfa.
 
Kitap, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Jale Erzen'in 1981 yılında hazırladığı doktora tezinin yeni yorum ve değerlendirmelerle yeniden basımı. Kitapta titizlikle incelenmiş, sistematik olarak karşılaştırılmış, tarihsel olarak gelişme ve değişimleri saptanmış 25 caminin cephelerinin dökümüne, Y. Mimar Fatih Tayşı'nın elinden çıkan şematik cephe çizimleri eşlik ediyor. Kitapta incelenen camilerde cephe, strüktür ve mekân sistemlerinin birbirleriyle birebir ilişkili ve bağıntılı olmasının 16. yüzyıl Osmanlı camilerinin organik karakterine işaret ettiğine değiniliyor. Daha önce Sinan konusunda yazan herkesin Osmanlı klasik dönem mimarisinin organik karakterinden sözettiği halde cepheleri hep konunun dışında bırakmış olmaları ve Erzen'in doktora tezinin yayımlanmasından bugüne 28 yıl geçmiş olmasına karşın cepheler üzerine yoğunlaşan kapsamlı başka çalışmaların üretilmemiş olması dikkat çekici.
 
KİLİS KÜLTÜR ENVANTERİ: KENTSEL MİMARİ, KIRSAL MİMARİ, YAZIT ESERLERİ
Sıdıka Bebekoğlu, Mehmet Tektuna, 2008, Kilis Valiliği Yayınları, Kilis, 398 sayfa.
 
Kilis Valiliği İl Özel İdaresi tarafından yürütülen, Kilis İlinde Kentsel Mimari, Kırsal Mimari ve Yazıt Değerleri Kültür Envanterinin Hazırlanması Projesi sonucunda elde edilen bulguları içeren kitapta Kilis, haritalar, fotoğraflar, kartpostallar ve mimari çizimlerle desteklenerek kapsamlı ve detaylı biçimde aktarılıyor. Kilis'i, konumu, tarihsel gelişimi, kentsel gelişimi, anıtsal yapıları, kent dokusu, kentsel ve kırsal mimarlık örnekleri ve mezar taşları bağlamında inceleyen kitap, Avrupa Birliği'nin mali desteği ve GAP Başbakanlık Kalkınma İdaresi'nin işbirliği ile Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Kültürel Mirasın Geliştirilmesi Programı kapsamında hazırlandı.
 
BEYLERBEYİ KÜLTÜR VE DOĞA VARLIKLARI KILAVUZU
Hüseyin Besim Çeçener, Haziran 2008, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayınları, İstanbul, 84 sayfa.
 
Beylerbeyi'nin Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi tarihi, bölge için gerçekleştirilen koruma çabaları ve tescil kararlarının aktarıldığı kitapta, Beylerbeyi'nden sivil mimarlık örnekleri, anıtsal eserler ve yalılar envanteri ile birlikte anıt ağaçlar ve doğal sit alanları belgeleniyor. Haritalar, mimari çizimler ve fotoğraflarla desteklenen kitabı, yazar "Her ne kadar uzmanların kendi uzmanlıklarında yapacakları bilimsel çalışmalara yardımcı olmayı amaçlıyor ise de, bir başka açıdan, ülkemiz taşınmaz kültür varlıklarının yıllardır acımasızca ve sorumsuzca yok edilmesine karşı yapılmış bir uyarı çığlığı" olarak nitelendiriyor ve sonsöz olarak, tamamı kentsel sit alanı olarak tescilli yerleşme bölgelerinin etrafında mutlaka "koruma alanı" belirlenmesi ve "iskân dışı" yapılaşma koşullarının getirilmesi gerektiğine vurgu yapıyor.
 
SADULLAH PAŞA VE YALISI: Bir Yapı Bir Yaşam
Emel Esin, Ali Akyıldız, Aygül Ağır, M. Baha Tanman, Tarkan Okçuoğlu, Deniz Mazlum, 2008, YEM Yayın, İstanbul, 196 sayfa.
 
Batı etkileriyle yerel geleneğin sentezi ve giderek yok olan Boğaziçi yalı mimarlığının seçkin örneklerinden birini konu edinen kitap, altı makale ve mimar Cemal Emden'in çektiği fotoğraflar ile okuyucuya sunuluyor. Boğaziçi'ndeki yalı mimarlığının seçkin örneklerinden biri olan siyasal tarihimizin önemli kişilerinden Sadullah Paşa'ya ait yalının fiziksel yapısının,  tarihsel ve kültürel boyutlarının yanısıra, paşanın yaşamına ve etkinliklerine de ışık tutarak kapsamlı bir monografiye dönüşüyor. Tek-Esin Vakfı tarafından korunan yalı, Boğaziçi uygarlığının gelecek kuşaklarca anlaşılmasına olanak sağlayan bir yapı olma özelliğini taşıyor.