ICOMOS Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi’nin üç yılda bir gerçekleştirilen 19. Genel Kurulu ve “Miras ve Demokrasi” temalı Bilimsel Sempozyumu 11-15 Aralık 2017 tarihleri arasında ICOMOS Hindistan’ın evsahipliğinde Delhi’de 80 ülkeden 890 uzman üyenin katılımı ile gerçekleştirildi.(1) Uluslararası ve hükümetler dışı bir organizasyon olarak 1965 yılında kurulan ICOMOS her yıl bir üye ülkenin evsahipliğinde yıllık genel kurullarını ve üç yılda bir de genel kurul toplantılarını gerçekleştirmektedir. Bu toplantılar ICOMOS’un ulusal komite başkanları toplantısı, uluslararası bilimsel komitelerin kendi üyeleriyle düzenledikleri iç toplantıları ve ulusal komitelerin katılımıyla gerçekleştirilen beş bölge toplantısı şeklinde düzenlenmektedir. Toplantılarda dünyadaki temel koruma sorunları tartışılarak ICOMOS’un etkinliğinin artırılması konusunda işbirliklerinin geliştirilmesine odaklanılmaktadır. Bu toplantıları takiben gerçekleştirilen danışma kurulu toplantısı ve genel kurul ise tüm ulusal komite ve bilimsel komite üyelerinin birlikte toplandığı ve sonuç bildirgesi yayımlama, önemli kararlar alma ve benzeri işlevleri olan toplantılardır. 153 ülkede 10100 kişisel, 320 kurumsal üyeye(2) sahip olan ICOMOS, etkinliklerini bu ülkelerin 110’unda örgütlenmiş ulusal komiteler ve 28 uluslararası bilimsel komite(3) aracılığıyla yürütmektedir.

19. Genel Kurul’da ICOMOS Türkiye’yi Ulusal Komite Başkanları Toplantısı ve Avrupa Bölge Başkanları Toplantısı’nda 2. Başkan Zeynep Ahunbay temsil etti. Toplantının bu ana etkinlikleri dışında, Uluslararası Bilimsel Konsey ve ICOMOS Hindistan tarafından

düzenlenen çok sayıda yan etkinlik de düzenlendi. Bunlar arasında özelikle, 2015-2030 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne kültür mirası yoluyla yapılacak katkıda ICOMOS koordinasyonunda yürütülecek çalışmaların rolü, ulusal komitelerin ortak sorunlarının belirlenerek gelişimci işbirliği yollarının açılması, ICOMOS’un kültür mirasının korunması konusunda çalışmaya başlayan genç profesyoneller için eğitim ve adaptasyon programları düzenleyerek ICOMOS ulusal komitelerinde üye profilinin gençleştirilmesi konularına odaklanıldı.

Genel Kurul öncesi 9 Aralık 2017 tarihinde başlayan çalışmalarda Uluslararası Bilimsel Komiteler Toplantıları ile Bilimsel Çalışma Grupları arasında interdisipliner çalışmayı hedefleyen ve 2016’da İstanbul’da gerçekleştirilen Genel Kurul sırasında karar alınan ISCARSAH, ICORP, CIPA ortak toplantısı Alex Yen ve Meltem Vatan Kaptan koordinasyonunda gerçekleştirildi.(4) ICOMOS’un üç bilimsel komitesinin ortak düzenlediği bu toplantıda ana tema özellikle tarihî çevrede afet sonrası koruma çalışmalarında sözkonusu komitelerin mevcut çalışmaları üzerinden gelecek yıllarda ortak çalışma potansiyelinin ortaya konmasıydı. Aynı gün uluslararası bilimsel komitelerden, seçim dönemi gelen komiteler arasında bulunan ICOMOS ISCARSAH’ın yeni yönetiminin belirlenmesi için yapılan seçim sonrası ICOMOS Türkiye’den Görün Arun ISCARSAH Başkanlığı görevine yeniden seçildi.

11 Aralık 2017 Pazartesi günü Olağanüstü Genel Kurul ile başlayan ana programın açılışı gelenek uyarınca bir önceki genel kurula evsahipliği yapan ülke olarak Türkiye adına ICOMOS Türkiye Milli Komite üyesi Zeynep Gül Ünal tarafından yapıldı. 19. Genel Kurul içinde yapılacak yönetim kurulu ile ilgili yeni düzenlemelerin oylanmasının ardından olağan yönetim kurulu toplantıları ve yan etkinlikler devam etti.

Genel Kurul açılışında toplantıların sonuna kadar yanacak ve kültür değerlerini ışığı ile aydınlatacak olan meşale, Hindistan’ın önemli yoga üstatlarından ve ülkenin en önemli ekolojik girişimlerinden biri olan Green Hand Organizasyonu’nun kurucusu Sadhguru ve evsahibi ülke ICOMOS Hindistan Başkanı Rohit Jigyasu tarafından yakıldı. Sadhguru, “Kültür Mirası ve Demokrasi” temalı açılış konuşmasında kültür mirası değerlerinin varlığımızın geometrisini anlamak ve bunun günlük hayatımızın farklı yönleri ile bağlantısını kurmak için en önemli araç olduğunu ve mirasımızın geçmişimiz için değil geleceğimiz için önemli olduğunu vurguladı.

13 Aralık 2017 tarihinde başlayan “Miras ve Demokrasi” temalı Bilimsel Sempozyum’un açılış konuşmacılarından biri de 2016-18 döneminde ICOMOS’un Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri-SHK (ICOMOS Focal Point for the UN Sustainable Development Goals-SDGs) temsilcisi olarak görevlendirilen A. Ege Yıldırım’dı. BM’nin sürdürülebilir kalkınma gündemine kültür mirası açısından katkıda bulunmak üzere ICOMOS’un dünya çapındaki çalışmalarını koordine etmekte olan Yıldırım, Genel Kurul’da katılımcılara konuyla ilgili temel bilgileri aktardı. Yıldırım, özellikle 2017 Şubat ayında İstanbul'da düzenlenen SKH koordinasyon toplantısı sonucunda hazırlanan “Kültürel Miras ve SK Hedeflerini Yerelleştirme Eylem Planı”nın uygulanması için ICOMOS’un bilimsel ve ulusal komitelerini yönlendirmenin başlıca hedeflerden biri olduğunu vurgulayarak bu konuda devam etmekte olan çalışmalar hakkında bilgi verdi. 2015 yılında BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’ni (Agenda 2030 for Sustainable Development) ve Habitat III’ün ardından Yeni Kentsel Gündemi (New Urban Agenda) kabul etmesinden bu yana ICOMOS’un ilk genel kurulu olmasına bağlı olarak, bu gündemlerin Delhi’de önemli yer tutması oldukça doğal ve anlamlıydı.

13 Aralık tüm gün ve 14 Aralık yarım gün paralel oturumlarda devam eden Bilimsel Sempozyum’da bildiriler şu 4 tema altında toplandı:

• Miras Yönetimi için Çeşitli Toplulukları Entegre Ederek Miras ve Sürdürülebilir Kentsel Gelişmeyi Bütünleştirme;
• Kültür Mirasının Barış ve Uzlaşma Sağlamadaki Rolü;
• Dijital Gelişim Çağında Kültür Mirasını Korunma ve Yorumlama;
• Kültür-Doğa Yolculuğu, İnsan İlişkilerinin Karmaşıklıklarını Doğal ve Kültürel Mekânlar Aracılığıyla Keşfetme.

Sözlü sunumların yanında çok sayıda poster sunumu da “Miras ve Demokrasi” temasını farklı yönleri ile tartışmaya açtı.

Sempozyum sonrasında ve Genel Kurul’un kapanışında Delhi Miras ve Demokrasi Bildirgesi okunarak kabul edildi. “Bu Bildirge, ICOMOS’un insan temelli bir sürdürülebilir kalkınma yaklaşımında anahtar ögeler olan Miras ve Demokrasiye olan bağlılığını göstermektedir. Miras, herkesin temel hakkı ve sorumluluğudur. Tüm kültürler için çeşitliliği, sosyal katılımı, eşitliği ve adaleti güvence altına alan ve teşvik eden anlamlı ve eşit bir gelecek için bu bir başlangıç noktasıdır” paragrafı ile başlayan bildirgede, “ICOMOS olarak, hizmet ettiğimiz insanlar adına, Birleşmiş Milletler, UNESCO ve diğer ilgili uluslararası kuruluşlara, tüm ülkelerdeki tüm devlet kademelerine ve makamlarına, eğitim ve araştırma kuruluşlarına, sivil toplum örgütlerine ve bilhassa yereldeki kişilere, gruplara ve diğer paydaşlara aşağıdaki çağrıda bulunuyoruz” denilerek şu ana başlıklar tanımlandı:

• Ortak geleceğimiz için miras kaynaklarını yönetin.

Değerler, anlam ve özgünlük

• Miras özel etik ilkelerini oluşturun ve eğitim verin.

Rehberlik, bilgiye dayalı kararlar ve uygulamalar

• Katılımcı demokratik toplum süreçlerini teşvik edin.

Tüm insanların, tüm insanlarca ve tüm insanlar için

• Yaşayan mirasın devamlılığını sağlayın.

Sürdürülebilir kalkınmanın bir şartı olarak

Deklarasyon şu paragrafla son bulmakta “Varisi olduğumuz çok kültürlü, çok boyutlu mirasın anlamını yaşatmak ve gelecek nesillere aktarmak görevimizdir. Yaşayan ve ortak mirasımızın devralınan değerlerinin anlaşılmasına ve korunmasına yönelik yeni nesilleri eğitmek ve katılımlarını sağlamak geçmişin çoğul miraslarının sürdürülmesini sağlar.”

Deklarasyonun kapanış paragrafı, ICOMOS yeni yönetiminin özellikle desteklediği ve özellikle ICOMOS’un yıllardır dünyanın farklı coğrafyalarında kültür değerlerinin korunması konusunda çalışan deneyimli uzman üyeleri ile bu konuda çalışmalarının başında olan ve bayrağı devralmaya hazırlanan genç profesyonelleri (emerging professionals) hazırlanacak bir eğitim programı ile bir araya getirme politikasının da altını çizer nitelikte.

Bu sene ICOMOS Genel Kurulu’nun en önemli konularından biri de yönetim kurulunun seçim ile gerçekleşecek görev devriydi. 80 ülkeden 786 delegenin katılımı ile yapılan oylama sonrasında 2008 yılından beri ICOMOS uluslararası başkanlığı görevini yürüten ve son dönemini tamamlayan Gustavo Araoz seçim sonucunda görevini ICOMOS Japonya Başkan Yardımcısı ve ICOMOS ICLAFI Bilimsel Komite Başkanı olarak görev yapan Toshiyuki Kono’ya teslim etti.

ICOMOS Japonya, ICOMOS Hindistan, ICOMOS Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri’nin resmî destekleri ve ICOMOS Türkiye Milli Komitesi’nin onayı ile yönetim kurulu üyeliğine aday olarak seçimlere katılan ICOMOS Türkiye Milli Komitesi üyesi ve ICORP-Risklere Hazırlık Bilimsel Komitesi Uluslararası Genel Sekreteri Zeynep Gül Ünal oylama sonucunda ICOMOS Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi. Böylece 1965 yılındaki kuruluşundan bu yana ICOMOS Uluslararası Yönetim Kurulu’nda Türkiye ilk kez temsil edilmiş olacak.(5)

* ICOMOS Türkiye Delegasyonu, Türkiye Cumhuriyeti Yeni Delhi Büyükelçisi Şakir Özkan Torunlar ve eşi Leyla Torunlar’a, ICOMOS 19. Genel Kurulu’nun açılışına katılarak ve toplantı sonrası Büyükelçilik konutunda ICOMOS Türkiye Delegasyonu’nu ağırlayarak gösterdikleri yakın ilgi ve destekten dolayı teşekkür eder.

* Bu yazı 19. ICOMOS Genel Kurulu’na katılan ICOMOS Türkiye üyeleri tarafından hazırlanan raporların derlenmesiyle kaleme alınmıştır.

NOTLAR

1. “ICOMOS General Assembly & Symposium 2017, India”, http://icomosga2017.org [Erişim: 01.12.2017]

2. “Introducing ICOMOS”, www.icomos.org/en/about-icomos/mission-and-vision/mission-and-vision [Erişim: 01.12.2017]

3. “List of International Scientific Committees”, www.icomos.org/en/network/international-scientific-committees/list-of-international-scientific-committees [Erişim: 01.12.2017]

4. “CII 2017” www.cii2017.org [Erişim: 01.12.2017]

5. Yeni seçilen ICOMOS Uluslararası Yönetim Kurulu için: www.icomos.org/en/about-icomos/governance/general-information-about-the-executive-committee [Erişim: 01.12.2017]