İçinde bulunduğumuz çağın teknolojik getirileri ve dijital çözümleri ile eşgüdümlü giden bir tasarım pratiği içinde bulunsak dahi pandemi sürecinde profesyonel yaşantımızı tamamıyla dijital ortamlara aktarmak bambaşka bir disiplin gerektiriyor. Koronavirüs pandemisi nedeniyle dünyanın büyük bölümündeki kilitlenmenin getirdiği zorluklara rağmen mimarlık ve tasarım ortamlarının bu olağanüstü koşullara nasıl adapte olabileceğini ve bunlara nasıl yanıt verebileceğini yine çevrimiçi platformlar tarifliyor olacak. Bu kriz koşullarında ise tasarım kültürünü paylaşmanın, küresel bir topluluk olarak bir araya gelmenin ve iş yapmanın alternatif yollarını keşfetmek oldukça önem arz ediyor.

Peki ya biz, mimarlar, bu süreci nasıl kendimize göre adapte edebiliriz? Sanal ortamdaki hangi imkanlardan faydalanabiliriz? Yüz yüze iletişim kurmanın, çizerek derdimizi anlatmanın ve uygulamalı işlerde rol almanın bu denli mühim olduğu bu alanda dahi dijital platformlar üzerinden çeşitli çözümler üretmek mümkün. Bu metin, bizler için yeni tartışmalara ve keşiflere kapı aralayabilecek tasarım platformlarını derleyerek bir arada sunmaya çalışıyor olacak.

STÜDYOLARDAN EKRANLARA MİMARLIK VE TASARIM EĞİTİMİ

Ivy League Üniversiteleri (Brown, Harvard, Cornell, Princeton, Dartmouth, Yale, Columbia ve Pennsylvania) 450 çevrimiçi dersini pandemi dönemi ve öncesinde ücretsiz olarak erişime açtı. Çeşitli alanlarda ücretsiz çevrimiçi eğitim veren eğitim platformu edX üzerinden de MIT, Harvard gibi çeşitli üniversitelerden dersler almak mümkün. Harvard Tasarım Okulu’nun da mimarlığa dair temel bilgileri içeren başlangıç seviyesinde 10 haftalık ücretsiz bir eğitim programı mevcut. “The Architectural Imagination” başlıklı bu kurs kapsamında, mimarlığın, teknik başarının yanında kültürel bir ifade olarak nasıl okunması gerektiğine odaklanılıyor. (Resim 1) 10 hafta boyunca, mimarlığın, bir kültürün karmaşık arzularını nasıl ifade ettiği, onlara nasıl aracılık ettiği ve onunla nasıl bütünleştiği, tarihteki önemli örnekler üzerinden tartışılıyor. Ek olarak, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT), OpenCourseWare platformu üzerinden lisans ve yüksek lisans düzeyindeki tüm eğitim materyallerini çevrimiçi ve ücretsiz olarak erişime açtı. Edx platformuyla benzer şekilde Coursera üzerinden de, güncel sanat tarihi ile ilgili pek çok derse ulaşılabilir. Ayrıca, Udemy üzerinden de grafik tasarım, photoshop, wordpress, fotoğrafçılık, logo tasarımı ve sunum becerileri gibi konuların ücretsiz eğitimlerine erişilebiliyor.

Youtube üzerinden ise, çeşitli konferans yayınlarını takip edebilmek mümkün. Columbia Üniversitesi Mimarlık, Planlama ve Koruma Enstitüsü, tasarım eğitimi kapsamında davet ettiği isimlerin sunumlarını Städelschule Architecture Class adlı kanalı aracılığıyla yayınlıyor. 10.000'den fazla çevrimiçi videoya sahip Khan Akademi Kütüphanesi’nde, sanat tarihi dersleri için ücretsiz erişim sağlanabiliyor. 158 dersini erişimini açan ODTÜ de METU OpenCourseWare üzerinden, akademisyenler, öğrenciler ve kendini geliştirmek isteyen herkese açık eğitim materyalleri sunmakta. Eğer bir akademisyen iseniz, izlemenin yanı sıra açık ders hazırlamak veya elinizde var olan materyallerinizi de paylaşmanız mümkün. Prof. Dr. Suna Güven’in anlatımı ile Mimarlık ve Sanat Tarihi dersleri bu platform üzerinden takip edilebilir.

Dijital eğitim platformu MasterClass ile Frank Gehry, kendinizi adeta stüdyo ortamında eğitim alıyormuş gibi hissetmenizi sağlayacak interaktif mimarlık ve tasarım dersleri veriyor. 17 videodan oluşan kurs boyunca Gehry, seçilmiş öğrenci projelerine kritik veriyor.

SALT Araştırma arşiv koleksiyonları “sanat”, “mimarlık ve tasarım”, “kent, toplum ve ekonomi” başlıkları altında 1.840.000 belgeyi archives.saltresearch.org adresinde erişime sunuyor. Bu kapsamda çevrimiçi arşiv, pafta, eskiz, fotoğraf, yazışma gibi binlerce resmî ve kişisel belgeyi erişilebilir kılmaya devam ediyor.

CANLI YAYINLAR

Gündelik hayatımızda koşuşturmalardan vakit ayarlayamadığımız canlı yayınlar, karantina sürecinde en popüler dönemini yaşıyor. Şüphesiz ki bu canlı yayınların en önde gelen platformlarını instagram ve youtube oluşturuyor. Bigumigu ve ATÖLYE işbirliğiyle doğan Yeni Yaratıcılar serisi, özgün ve alternatif çalışmalar yapan sanatçıları yakından tanınmasına olanak sağlıyor. Evlerimizde kalmamız gereken bu zamanlarda, “Yeni Yaratıcılar” “Evdeki Yaratıcılar” olarak tekrar karşımıza çıkıyor. Instagram canlı yayını üzerinden gerçekleşen bu seri, sanatçılar ve tasarımcıların ev ortamında üretim süreci çerçevesinde kurgulanıyor. Kente ve kıra dair açık kaynaklı bir paylaşım ve tartışma platformu olmayı hedefleyen, Şehir Plancıları Odası Ankara Şubesi yürütücülüğündeki kenthali.org; şehircilik, planlama, koruma ve kent sosyolojisi gibi pek çok disiplini çevreleyen içeriği bünyesinde barındırıyor. Karantina etkinlikleri kapsamında düzenli periyotlarla canlı yayın gerçekleştiren platformu, instagram ve youtube üzerinden takip etmek mümkün. “Kalebodur’la Mimarlar Konuşuyor” serisi 2013 yılından itibaren mimarlar, sosyologlar ve yazarlarla bir araya gelerek mimarlık ortamına katkı sunan oldukça önemli bir tartışma platformunu tarifliyor. Celal Abdi Güzer moderatörlüğünde düzenlenen ve 2013 yılından beri youtube üzerinden yayınlanan seri bir süredir çevrimiçi olarak devam ediyor, yayının tamamlanmasının ardından ise videolara youtube üzerinden ulaşılabilir.

Mimarinin etkileşimlerini araştıran ve bu amaçla çeşitli akademik dersler, sergiler, seminerler ve konuşmalar düzenleyen The Circle, pandemi süresi boyunca gerçekleştirdiği dijital seminerlerin yanı sıra Betonart’ın “Yemek” temalı 64. sayısının “Yazar Buluşmaları” kapsamındaki canlı yayın serisi ile de karşımıza çıkıyor. 2 haftaya yayılan buluşma zoom ve youtube programları üzerinden takip edilebiliyor. İstanbul Mimarlık ve Şehircilik Araştırmaları Akademisi - AURA İstanbul, mimarlık ve kentsel tasarım ile ilgilenen insanlar için ilgi çekici bir çevrimiçi eğitim ortamı sunmakta. Aura Istanbul’un youtube kanalında, Aura Seminerleri ve Cumartesi Aurası başlıkları adı altında, çeşitli konferansları takip etmek ve kültürel bir üretim biçimi olarak mimarlığın odağa alındığı tartışmalar takip edilebilir. VBenzeri’nin youtube kanalında ise farklı mimarlık ofislerinin ve tasarımcıların soru-cevap niteliğinde yaptığı sohbetleri izlemenin yanı sıra, çevrimiçi gösterime kayıt olarak VBenzeri Mekân Film Gösterimleri de ücretsiz olarak sunuluyor.

ÇEVRİMİÇİ YAYINCILIK VE DİJİTAL ARŞİV

Tasarım, sanat ve fikir kütüphanesi olarak kendini tarifleyen Box in a Box Idea, önceki sayılarında olduğu gibi pandemi özel yayınını da ücretsiz olarak okuyucuya sunuyor. Herkesin farklı şekilde etkilendiği karantina dönemini ifade etmek amacıyla birden fazla kapak alternatifi bulunan özel sayının çizerleri günlerinin nasıl geçtiğini çizgileriyle yorumluyor. (Resim 2) Daha adil, demokratik, ekolojik kent ve kırsal mekanlarda yaşama hedefiyle; disiplinler-arası çalışmalar yaparak nitelikli ve kamusal bilgi üretmeyi, biriktirmeyi ve paylaşmayı hedefleyen beyond.istanbul’un, Mekanda Adalet ve Sakatlık, Mekanda Adalet ve Çocuk, Mekanda Adalet ve  Gıda Mekanda başlıklı ilk üç sayısı da içinde bulunduğumuz pandemi döneminde okuyucunun ücretsiz olarak erişimine açılan yayınlar arasında yer alıyor. 

Fiziksel dağıtımın neden olacağı zorlukları engellemek ve salgın süresince içeriğe erişimi kolaylaştırmak amacıyla Betonart, “Yemek” temalı 64. sayısını, XXI ise Mart ve Nisan 2020 sayılarını ücretsiz olarak erişime açtı. Mimarlık, grafik tasarım ve sanat tarihi ile ilgili geniş bir baskı ve yayın seçkisine sahip Letterform Archive, müze ve bir özel koleksiyon kütüphanesi olarak karşımıza çıkıyor. Bu alanlarda çalışanlara kaynak olması hedefiyle çevrimiçi erişime açılan arşiv, yazılı ve görsel iletişim tarihinin ayrılmaz bir parçası olan yaklaşık 1.500 nesne ve 9.000 görsel içeriyor. Her biri fiziksel bir sergi alanında bile görülemeyecek açılardan yakınlaştırılabiliyor ve detaylı olarak incelenebiliyor. Writingplace mimarlık ve edebiyat dergisi, mimarlık ve edebiyat arasındaki ilişkiyi keşfetme isteği doğrultusunda kurulmuş çevrimiçi platform olmanın yanı sıra Delft Teknoloji Üniversitesi'nde “Writingplace Uluslararası Mimari Araştırma ve Tasarım Edebiyat Yöntemleri Konferansı”'nı düzenleyerek arşivini çevrimiçi olarak sunan uluslararası bir ağ olarak karşımıza çıkıyor. (Resim 3)

MÜZELER VE KÜLTÜR SANAT PLATFORMLARI

Karantina süresi boyunca, müzelerin mevcut sanal turlarına pek çok yenisi eklendi. Evlerden koltuktan bile kalkmadan gezilebilecek çevrimiçi erişime açık müzeler arasında Louvre Müzesi, Orsay Müzesi, Rijksmuseum, Van Gogh Müzesi, British Museum, Doğal Tarih Müzesi, Metropolitan Müzesi, Solomon R. Guggenheim Müzesi, Pinacoteca di Brera Müzesi, Napoli Ulusal Arkeoloji Müzesi, Vatikan Müzesi, Ermitaj Müzesi ve Ulusal Modern ve Çağdaş Sanat Müzesi gibi pek çok ilgi çekici örnek yer alıyor. Türkiye’de ise Pera Müzesi, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, Arkas Sanat Merkezi, Aydın Doğan Vakfı Sanal Müzesi, Sakıp Sabancı Müzesi, Yapı Kredi Sanal Müzesi gibi pek çok özel müzenin eserlerine de kendi internet sitelerinden çevrimiçi olarak erişilebiliyor. VEKAM (Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi) ise gerçekleştirdiği etkinlikler ile önemli bir akademik platform olmakla birlikte Ankara ve çevresi ile ilgili kapsamlı kütüphanesi ve arşiviyle araştırmacılara önemli bir hizmet sunuyor. VEKAM dijital arşivinden “Ulus'la Buluşma II- Zaman Geçtikçe: Ankara Kalesi ve Hanlar Bölgesi” gibi çevrimiçi yayınlara ulaşılabileceği gibi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunun 100.yıldönümü kapsamında, VEKAM arşivinden derlenen “Kuruluştan Kurtuluşa I. TBMM” adlı sergi de ziyaret edilebilir.

Ulusal ve uluslararası pek çok sergiye ev sahipliği yapan Google Arts and Culture uygulaması üzerinden sunulan “üçboyutlu keşif” sekmesi ile mevcut yapı modelleri aracılığıyla eskiz çalışmak mümkün. Bu kapsamda, mimarlık ve kente ilişkin çalışmalara kapı aralayabilecek ve tarih, resim, fotoğrafçılık gibi çeşitli alanlarda görsel okumalar yapmaya yardımcı olabilecek müzelerden bir seçki ise şu şekilde: Bauhaus Dessau Foundation / The Finest Campus in Africa; Instituto Moreira Salles / Photography and Modern Architecture in Brazil (Resim 4); Marcel Gautherot and Oscar Niemeyer / Collection of Prints, Drawings and Photographs, Dresden State Art Collections; Boğaziçi Arşivleri / Beşerî Bilimler ve Mimarlığın Kesişiminde Bir Alim; Aptullah Kuran, Diyarbakır Hafızası / Kendi Mimari Çizgisini Yaratan Kent; İstanbul Araştırmaları Enstitüsü / Ahşap İstanbul, Konut Mimarisinden Örnekler; SALT / Modernin İcrası: Atatürk Kültür Merkezi.

Stüdyoda çalışırken, teknik çizimin başında veya ofislerimizde de bizlere eşlik eden podcast serileri, artık mekân ve zaman fark etmeksizin zihnimizde yeni ufuklar ve tartışmalar açmaya devam ediyor. Açık Mimarlık, Mekân ve İnsan, Şehir Hepimizin, Design Voice, Mimarın Mutfağı, Ahşaptan Betona, Mecidiyeden Jetona, Talking Practice, About Buildings + Cities, GSAPP Conversations ve Failed Architecture gibi serilere Spotify veya Medyascope üzerinden ulaşmanız mümkün. Mülksüzleştirme Ağları’ndan Oda Projesi’ne ve Kadın Kadına Mülteci Mutfağı’na, toplumsal ve siyasal meselelere müdahalede sanatın bir araç olarak kullanıldığı vakaların tartışıldığı 2017-2019 “Yararlı Sanat Ofisi” programının kayıtlarına da Açık Radyo üzerinden ulaşılabilir. (Resim 5)

Milano Tasarım Haftası’nın, Salone del Mobile etkinliği ile paralel olarak 16-21 Haziran 2020 tarihine ertelenmesi ile birlikte pek çok tasarım ve kültür sanat festivali de etkinliklerini dijital ortamlara taşıdı. Mimarlık ve tasarım dünyasını bir araya getirecek ve İçinde bulunduğumuz bu olağanüstü koşullara nasıl adapte olabileceğini ve bunlara nasıl yanıt verebileceğini tartışma hedefiyle Deezen, 15 Nisan-30 Haziran 2020 tarihleri arasında sanal bir tasarım festivali gerçekleştireceğini duyurdu. Çevrimiçi görüşmeler, konferanslar, filmler, ürün lansmanları ve daha fazlasından oluşan sürekli bir programa ev sahipliği yapacak olan festivalin, ertelenen veya iptal edileni dünyanın çeşitli yerlerindeki fuarları ve festivalleri tamamlayıcı ve destekleyici bir platforma zemin hazırlaması bekleniyor.

Derleyen: Beyza Horozaloğlu