“Nezih Eldem mimarlık uğraşını varoluşsal bir yoğunluğa taşımış ve kendini az bulunur bir cömertlikle mimarlığa adamıştı. Yaşamın tüm diğer alanları ikincildi onun için. Hep kendinle yarıştığı, kaçınamayacağı bir yetkinlik idealinin peşinde olmuştu. “Yetkinlik” sözcüğü, onu ve yaptığı her türlü işi tanımlayacak tek kavramdır. Nezih Eldem ister yapılar tasarlasın, ister öğrencilerine bilgi aktarsın, hep sıradan olanın ters ucunda bulunan noktaya kadar tırmandırmıştır uğraşını. Bu nedenle her yapısı ve her dersi benzersiz olmuştur. ‘Ben öğrencilerim için inşa ediyorum’ derken hedeflediği kitle, olasılıkla öğrencilerin çok ötesindeydi. Belki de o, vasatlık kültürüne karşı bir kavga veriyordu. Yaptığı işe sürekli sorular soran, eski zanaat ustaları titizliğiyle hiçbir ayrıntıyı eksik bırakmamaya çalışan, hesapsızca emek harcayan, önüne çıkan her tasarıma ilişkin her soruna müdahil olup peşini bırakmayan, yaman bir mimarlık ve aslında kültür savaşçısıydı o. Bize bıraktığı yapıların ve mekânların tarifsiz deneyimi onu bize hep hatırlatacak. NEZİH ELDEM’i saygıyla anıyor, kendisinin Türkiye mimarlığına olan büyük katkısının Mimarlar Odası Anma Programı çerçevesinde önümüzdeki iki yıl boyunca çeşitli yayın ve etkinliklerle gündeme getirilmesi, belgelenmeye ve değerlendirilmeye başlanmasına karar verildiğini duyuruyoruz.”

Biyografi

1921 yılında İstanbul’da doğan Nezih Eldem’in İlkokul yılları Uşak ve Denizli’de geçti. Ortaokul’u İstanbul Vefa Lisesi’nde bitiren Nezih Eldem, 1939 yılında Kabataş Lisesi’nden mezun oldu. 1935 yılında, 14 yaşındayken, üyesi olduğu Güzel Sanatlar Birliği’nin 1935-1946 yılları arasında açılan tüm İstanbul ve Ankara sergilerine resimleri ile katıldı. 1944 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Yüksek Mimarlık Bölümü’nden mezun oldu, aynı yıl Yüksek Mühendis Okulu Mimarlık Bölümü’nde Rölöve ve Serbest Resim derslerini vermek üzere öğretmen olarak işe başladı. Yüksek Mühendis Okulu’nun İstanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüştürülmesinden sonra, İTÜ Mimarlık Fakültesi Bina Bilgisi Kürsüsü’nde, Prof.Paul Bonatz’ın asistanı oldu. 1949 yılında Eda Hanım ile evlendi. 1952 yılında eşi ile birlikte gittiği İtalya, Milano’da iki yıl boyunca, Domus isimli derginin kurucusu, mimar ve endüstriyel tasarımcı Gio Ponti’nin Milano Politekniği’ndeki derslerini takip etti. Aynı zamanda Gio Ponti’nin bürosunda, mimari projelerde ve endüstri ürünleri tasarımlarında çalıştı. İtalya’da üretilen Anıtkabir mozaik bezemeleri ve bronz parmaklıklarının tasarım ve kontrol sorumluluğunu üstlendi. 1954 yılında İstanbul’a dönen Nezih Eldem aynı sene Doçent, 1962 yılında Profesör oldu. Mekân Örgütlenmesi ve Donatımı Kürsüsü’nün başında olan Nezih Eldem, 1988 yılında emekli oldu. Emekli olduktan sonra, bir süre daha İstanbul Teknik Üniversitesi’nde proje atölyesi yürütücülüğüne devam eden Nezih Eldem, 26 Ağustos 2005 tarihinde vefat etti.

Nezih Eldem, öğretim üyeliğinin yanı sıra birçok mimari etkinlikte de yer almıştır; öncelikle Mimarlar Birliği ve daha sonra Mimarlar Odası’nın kuruluşundan itibaren, Mimarlar Odası Yönetim Kurulu üyeliği yaptı. Üç dönem Türkiye Milli Komisyonu Yönetim Kurulu üyesi iken, Tarihi Çevre Daimi Komitesi yürütücülüğünü üstlendi. 1972-1975 yıları arasında, Avrupa Ortak Mimarlık Mirası Kampanyası’nın tüm etkinliklerine katıldı. Bu kampanya sonucu, 1976 yılında İstanbul, Avrupa Konseyi Parlamentosu’nca “korunması gereken dünya kenti” seçildi.

 Ayrıca 1979 yılında UNESCO’nun Uluslar arası İstanbul ve Göreme Kampanyası’nı yürüten Eldem 1980’li yılların ortalarına kadar, UNESCO katılımıyla İstanbul Belediyesi bünyesinde kurulan TASK Bürosu’nda “UNESCO Uzmanı” sıfatıyla koruma ve pilot proje çalışmalarını yürüttü. Bunların yanı sıra Nezih Eldem, Türk Tarihi Çevre Koruma (TAÇ) Vakfı kurucu üyesi idi.

Çeşitli proje yarışmalarında ödüller alan Nezih Eldem son olarak, 1998 yılında Mimarlar Odası

tarafından düzenlenen, VI. Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri’nde, Büyük Ödül’ü (Sinan Ödülü) almıştır.

Başlıca Yapıtlarından

NEZİH ELDEM’İN ERKEN DÖNEM MİMARİ PROJELERİ

İstanbul Radyoevi Proje Müsabakası, 1945

Gaziantep Ticaret Ve Sanayi Odası Proje Müsabakası, 1945-1946

Ankara Belediyesi Ticaret Evi Proje Müsabakası, (Ankara Belediye Başkanlığı Binası), 1947

Karaköy’de Büro Binası Proje Müsabakası, 1947

İstanbul Üniversitesi Hukuk Ve Ekonomi Fakülteleri Ek Binaları Proje Müsabakası, 1947

Bursa Süleyman Çelebi Kabri Proje Müsabakası, 1949

Türk Ticaret Bankası İzmir Şube Binası Proje Müsabakası, 1951

İtalya’da Çalıştığı Dönemde (1952-1954) Gerçekleştirdiği Anıtkabir Projesi Kapsamındaki Mimari Projeler

İş Bankası Aydın Şubesi Projesi, 1952

Darüşşafaka (Site Sineması) Projesi, 1955

ERKEN DÖNEM SONRASI PROJELERİ

Muzaffer Gazioğlu Yalısı Restorasyonu, 1960-1961

Eski Şark Eserleri Müzesi Yenileştirme Ve Düzenleme Projesi, 1964-1974

İtü Maçka Maden Fakültesi G (Atatürk) Amfisi, 1964

İtü (Gümüşsuyu) Fuat Külünk Yüksek Gerilim Laboratuvar Binası, 1966

Askeri Müze Projesi, 1967-1991

Taşkışla İtü Mimarlık Fakültesi 109 No’lu Konferans Salonu, 1970’ler

İtü Mimarlık Fakültesi Bünyesinde Gerçekleştirilen Çatı Katı, Kütüphane, Bina Bilgisi 3, Restorasyon Kürsüsü, 213 No’lu Derslik Projeleri, 1970’ler

Cezmi Kınoğlu-Haydar Akın (Dere) Apartmanları (Bebek), 1970

Ziraat Bankası Karaköy Şubesi Ek Bina Ve Cephe Düzenleme Projesi, 1971-1972

Kartaltepe Gazioğlu Turistik Tesisleri, 1972

Elyaflı Çimento Fabrika Binası, 1970’ler

Safranbolu Asmazlar Konağı Restorasyonu (D.Kuban, M. Sudalı, K.Kuzucular İle Birlikte), 1977-1978

Sultanahmet Meydanı Çevresi Ve Ayasofya Soğuk Çeşme Sokağı Koruma Ve Geliştirme Projesi Önerisi, 1977-1979

İstanbul Üniversitesi Akademi Merkezi (Atilla Yücel, Melih Kamil İle Birlikte), 1977-1980

Yenibosna Belediyesi Yönetim, Kültür Ve Ticaret Merkezi Projesi Tasarımı (Atilla Yücel, Melih Kamil İle Birlikte), 1977

Kuşadası Kongre Merkezi Projesi Tasarımı (Atilla Yücel, Melih Kamil İle Birlikte), 1978

Süleymaniye Ve Zeyrek Koruma Planları Vr Pilot Projeleri Önerisi, 1980-1984

Anıtkabir İsmet İnönü Mezarı, 1992

Muzaffer Gazioğlu Eğitim Merkezi, 1995

Karamancı Holding Yönetim Merkezi, 1990-1991

İstanbul Akvaryumu Projesi Tasarımı, 1990

Eyüp Merkezi Alan Düzenlemesi, 1986-2005