KENTSEL PLANLAMA
Menkulleştirilen Bir Kentten Kalan Notlar: Yusufeli
Ersin Türk , Doç. Dr., KTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
Aygün Erdoğan , Doç. Dr., KTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü
2012’de Çoruh Nehri üzerinde inşaatına başlanan Yusufeli Barajı ve Hidroelektrik Santrali projesinin tamamlanmasının ardından ilçe merkezinin tamamı ile köylerin, tarım alanlarının ve tarihî eserlerin bir bölümü sular altında kalıyor olacak. Kentsel ve kırsal coğrafyanın derin bir değişime uğradığı Yusufeli’ni inceleyen yazarlar, önümüzdeki birkaç yıl içinde yeni yerine taşınacak olan ilçe merkezinin mekânsal karakterini kayıt altına almayı amaçlıyor.
YUSUFELİ İLÇESİ
Artvin il sınırları içinde yer alan Yusufeli ilçesi, kuzeyde Artvin’in Merkez, Arhavi ve Murgul ilçelerine, güneyde Erzurum’un Tortum, Uzundere ve İspir ilçelerine, doğuda Erzurum’un Olur ve Oltu ilçelerine, batıda Rize’nin Çamlıhemşin ve Ardeşen ilçelerine komşudur. Artvin-İspir karayolu üzerinde yer alan ve denizden yüksekliği 560 m olan ilçe merkezinin Artvin il merkezine uzaklığı 80 km’dir. İlçe, Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer almasına rağmen bölgesel ölçekteki ihtiyaçlarını genellikle Erzurum’dan karşılamaktadır.
Yusufeli, kendine has mikroklimasıyla dünya ölçeğinde nesli tehlike altında olan birçok endemik canlı türünü içinde barındıran, zengin bir biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapan Çoruh Vadisi Önemli Doğa Alanı’nın yaklaşık orta noktasında bulunmaktadır. (Resim 1) Çok sayıda kaynak sularına ve bereketli topraklara sahip ilçede, muz ve turunçgiller hariç Anadolu’nun neredeyse tüm meyveleri (zeytin, incir, hurma, nar, limon vb.) yetişmektedir.(1)
Yusufeli ilçesi coğrafi olarak oldukça dağlık ve engebeli bir topografyaya sahiptir. (Resim 2-4) Yerleşmeler çoğunlukla, vadi tabanlarındaki düzlükler ve hafif yamaçlı alanlara kurulmuştur. İklimi ziraat ve hayvancılık için elverişlidir. Ancak, ekilebilir alan ve düzlüklerin oldukça kıt ve yetersiz oluşu, yöre insanının çok zor ve ağır şartlarda geçimlerini temin etmelerine ve yaşamalarına neden olmaktadır. Sebze ve meyve dikilen tarım alanları büyük bir çaba ve emek harcanarak; taşlık alanlara duvarlar örülmek ve insan ya da hayvan gücü ile toprak taşımak suretiyle oluşturulmuş küçük yüzölçümlü alanlardır. Bu özelliğiyle yörede toprak, menkul ya da “taşınır mal”(2) olarak görülmektedir. İlçede sanayi tesislerinin bulunmayışı, ekilebilir tarım alanlarının oldukça kısıtlı oluşu ve istihdam olanaklarının yok denecek kadar az oluşu, 1970’li yıllardan sonra Yusufeli halkının büyükşehirlere ve yurtdışına göç etmesine neden olmuştur. Günümüzde ilçede, memurların çalıştığı kamu kurumları, küçük ölçekli ve aile işletmeciliğine dayanan hizmetler sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ve tarımsal faaliyetler istihdam sağlayan üç temel sektördür.(3)
Yusufeli ilçesinin de içinde yer aldığı Çoruh Vadisi, verimli topraklara ve zengin maden yataklarına sahip olduğundan, tarihte birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır.(4) Özellikle Gürcistan prenslerinin hüküm sürdüğü 9. yüzyıl ile 11. yüzyıl arasında bölgede birçok kilise ve manastır inşa edilmiştir.(5) Yusufeli’nde günümüze kadar gelen tarihî eserler; Dört Kilise (Othta Ecclesia) Manastırı ve Kalesi (Tekkale köyü), Parhal (Parhali) Manastırı (Altıparmak Köyü), İşhan (İşhani) Manastırı, Esbeki Manastırı, Kılıçkaya Cami ve Kalesi, Öğdem Cami ve Kalesi, Yaylalar Cami, Esendal Cami ve Kalesi, Bakırtepe Cami, İnanlı Cami, Demirkent Cami, Köprügören Kalesi I-II, Çevreli (Peterek) Köyü Kalesi, Konak Hamamı ve Yaylalar Köprüsü’dür.(6)
Yöre dışında yaşayan Yusufelililer, genelde yaz tatillerini ilçeye gelerek kendi köy, mezra veya yaylalarında geçirmektedir. İlçede yaz mevsiminde karakucak, boğa güreşi, gibi yayla şenlikleri de içeren sosyal etkinlikler Yusufeli kimliğinin sürdürülmesinde önemlidir.(7) Bu çalışmaya temel oluşturan, farklı zamanlardaki alan gezileri sırasında; yerel halkın, kısıtlı iş imkânlarına ve sosyal donatılara erişim zorluklarına karşın yerleşimin yukarıda sıralanan doğal, kültürel, sosyo-ekonomik ve mekânsal nitelikleri itibariyle genel olarak Yusufeli’nde yaşamaktan memnun olduğu izlenimi edinilmiştir.
YUSUFELİ BARAJ VE HES PROJESİ İLE YENİ YERLEŞİM ALANI
Mülga Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından 1960’lı yıllarda “Çoruh Nehri Master Planı” çalışması başlatılmış ve 1982 yılında tamamlanmıştır. Bu plana göre Bayburt’tan başlayan ve Gürcistan sınırına kadar devam eden
Çoruh ana nehri üzerinde entegre basamak şeklinde toplam 10 baraj ve HES projelendirilmiştir. Muratlı, Borçka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Baraj ve HES projelerine ait “yapılabilirlik raporları” 1986 yılında, bunlara ait “kesin projeler” ise 1990 ve 1991 yıllarında tamamlanmıştır.(8) Bu barajlardan Muratlı Barajı 2005, Borçka Barajı 2007, Deriner Barajı 2013 yılında işletmeye alınmıştır.(9) Yusufeli ve Deriner baraj ve HES’leri fiziksel boyut ve üretim kapasitesi açısından Türkiye’de ve hatta dünyada ilk sıralarda yer almaktadır.(10) Yusufeli baraj ve HES’i, tamamlandığında temelden 270 m yüksekliği ile çift eğrilikli beton kemer kategorisinde dünyanın üçüncü yüksek barajı olacaktır.(11)
İnşaatına 2012 yılında başlanan Yusufeli Baraj ve HES’i DSİ Genel Müdürlüğü’nce Çoruh Nehri ile onun en büyük kollarından olan Oltu Çayı birleşiminin 800 m kuzeydoğusunda, Yusufeli ilçe merkezinin 10 km doğusunda, Artvin il merkezinin yaklaşık 40 km güneybatısında projelendirilmiştir. Yakın bir gelecekte ilçe merkezinin tamamı ile köylerinin, tarım alanlarının ve tarihî eserlerinin bir kısmı baraj suları altında kalacaktır. Nüfusu giderek azalan Yusufeli ilçesinin, 2007 ve 2017 yıllarına ait toplam ve kent nüfusları sırasıyla; 22945 ile 6085 ve 20218 ile 7735’tir.(12) 2007 yılında hazırlanan bir rapora(13) göre, bu yılın toplam nüfusunun % 30’u tamamen (ilçe merkezi ve 3 köyün toplam 23 mahallesi), % 40’ı ise (14 köyün 29 mahallesi) kısmen baraj ve HES’ten etkilenmektedir. (Resim 3) Baraj göleti ile vadi tabanındaki en verimli tarım toprakları sular altında kalmaktadır. Bu nedenle yörenin en önemli gelir kaynağını oluşturan seracılık, çeltik tarımı, sebze ve meyve üretimi büyük ölçüde ortadan kalkacaktır.(14) Çoruh Vadisi’ndeki tarihî eserlerin bir kısmı da gölet alanından etkilenmektedir. Tekkale Köyü’ndeki Dörtkilise Manastırı ve Kalesi tamamen su altında kalarak, Çevreli (Peterek) Köyü Kalesi ise, gölet içinde ada konumunda kalarak kısmen etkilenmektedir.(15)
Geçmişte Artvin il merkezinden Yusufeli ilçe merkezine Çoruh Nehri’ne paralel, vadi tabanında dar bir yoldan ulaşılmaktaydı. Çoruh Nehri üzerinde birbirinin peşi sıra projelendirilen ve inşa edilen barajlar sonrasında eski karayolu baraj göletleri altında kalmıştır. Bugün il merkezinden ilçe merkezine toplamda yüz kadar tünel ve viyadükten geçilerek ulaşılmaktadır.
1879 yılında ilk ilçe teşkilatı kurulan Yusufeli, gelişmeye müsait arazinin kıt olması, ekonomik güçlükler, göç, ulaşım sorunları, idari sınırlardaki değişiklikler gibi nedenlerle beş kez yer değiştirmiştir.(16) İlk olarak Kiskim adıyla, 1879 yılında Alanbaşı Köyü’nde kurulmuş olan ilçe (kaza) merkezinin adı 1912 yılında Yusufeli olarak değiştirilmiş ve 1950 yılında çıkarılan kanunla bugünkü yerine taşınmıştır.(17) Mevcut ilçe merkezinin yer seçiminde; ulaşım kolaylığı, topoğrafik durum, su temini kolaylığı ve tarım toprakları belirleyici olmuştur.(18) Yerleşimin farklı nedenlerle adeta menkul / taşınır bir varlık gibi sürekli yer değiştirmesi, günümüzdeyse Yusufeli Barajı nedeniyle altıncı yer değişikliğini yaşayacak olması; kentin 140 yıllık tarihindeki tüm kuşakların ortak sorunu olagelmiştir. Bu son yer değişikliği için planlama ve projelendirme çalışmaları tamamlanmış, altyapı ve üstyapı inşaatlarına başlanmıştır. Ancak bu seferki yer değişikliğinde diğerlerinden farklı olarak, önceki yer değişikliklerinde mevcut olan bir köyün statüsü değiştirilerek ilçe merkezi olmuş, fakat bu sefer boş bir dağlık alan yeni yerleşim yeri olarak belirlenmiştir. (Resim 4)
25 Nisan 2006 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile Yusufeli ilçe merkezinin yeni yerleşim yerinin Yansıtıcılar ve Sakut Mevki olmasına ve bu alanın acele kamulaştırılmasına,(19) 2008 yılında çıkarılan 5753 sayılı Kanun ile de Yusufeli ilçe merkezinin bu mevkiye nakline karar verilmiştir.(20) 720-950 m kotları arasında, mevcut Yusufeli ilçe merkezinin 800 m güneybatısında konumlu Yusufeli yeni yerleşim yeri arazisinin tamamı kamu mülkiyetinde ve 354 ha büyüklüğündedir. Seçilen alan dağlık ve oldukça engebeli bir araziye sahiptir. İmar planlarına esas jeolojik-jeoteknik etüt raporuna göre; alanın tamamında “kaya düşmesi” ve “heyelan” risklerinden en az bir tanesi var olduğundan alan bütününde jeolojik-jeoteknik açıdan “yerleşime uygun” alan yoktur. Alanın 46 hektarı “önlem alınabilecek nitelikte kaya düşmesi sorunlu alanlar [Önlemli alan (ÖA-2.2)]”, 24 hektarı “önlem alınabilecek nitelikte heyelan ve kaya düşmesi (kompleks hareketler) sorunlu alanlar [Önlemli alanlar (ÖA-2.3)]” kapsamında değerlendirilerek, 70 hektarı önlemli yerleşime uygun alan olarak belirlenmiştir. Önlemli alanlar birbirinden kopuk üç bölgede toplanmaktadır.(21) Eğim açısından yerleşime uygun kabul % 0-30 eğimli alan 26,9 hektar büyüklüğünde olup alanın sadece % 7,9’unu oluşturmaktadır. Yeni ilçe merkezinin; imar planları onaylanmış, teknik altyapı çalışmaları (arazi düzleştirme, yol, su vb.) belirli bir oranda tamamlanmış, bir bölgesinde konut ve sosyal donatı alanlarının inşası TOKİ tarafından ihale edilmiş ve inşaatlara başlanmıştır. (Resim 5)
Türk ve Erkan’ın Yusufeli yeni ilçe merkezinin yer seçimi, planlama, projelendirme ve inşa sürecini eleştirel içerik analizine tabi tuttukları çalışmalarında belirttikleri üzere: “tespit ve bulgular, teknik işlerin uzman mesleklerden oluşan ekiplerce hazırlanmadığı; alternatif olma niteliğine sahip olmayan alanların alternatif olarak sunulduğu; alternatif belirleme ve eleme aşamalarının öznel değerlendirmelere ve yönlendirmelere dayandığı; uygun olmayan arazide hazırlanan imar planlarının planlama esas ve ilkelerini aşındırdığı; imalatların imar planlarından bağımsız yürütüldüğü; yerel halkın mevcut yaşam biçiminden farklı bir mekân kurgusu sunduğunu göstermektedir. Kritik aşamalardaki yanlışlar, planlamada risk ve felaket yazınında yer alan uyarıların somut karşılığı olarak, çıkarılması gereken derslere işaret etmektedir. Baraj veya başka nedenlerle zorunlu yeniden yerleştirmelerin gündemden düşmeyeceği göz önüne alındığında, yaşanmış/yaşanmakta olan yer seçim, planlama, uygulama deneyimlerinin eleştirel değerlendirmesinin zorunlu olduğu görülmektedir.”(22)
2014 yılı Eylül ayında Yusufeli kent merkezinde düzenlenen “Geleceğin İnşası Adına II. Yusufeli Sempozyumu”nda yeni yerleşim alanı hakkındaki tartışmalarda; yerel halkın, Yusufeli Barajı ve HES projesinin önemli ve gerekli bir yatırım olduğuna inandığı, uzun yıllardır yaşadıkları yerin baraj suları altında kalmasına gönüllerinin razı olmadığı ancak buna zorunlu olduklarının farkında oldukları ve ilçenin yeni yerleşim yerine taşınmasını kabullendikleri gözlenmiştir. Buna göre, Yusufelililer bu durumu bir fedakârlık olarak görmekte ve bunun karşılığında devletin de, kamulaştırma bedellerini yüksek tutması ve en kısa sürede ödemesini, örnek bir yeni ilçe merkezi inşa etmesini ve böylelikle mağduriyetlerinin giderilmesini beklemektedir. Diğer taraftan, kamulaştırma bedellerini alan bir kısım Yusufelililerin başka yere temelli göçeceği yönde endişeler de gündeme gelmiştir.
YUSUFELİ KENTSEL YERLEŞİMİ MEKÂNSAL ÖZELLİKLERİ
Bu çalışma ile önümüzdeki birkaç yıl içinde baraj suları altında kalacak özgün bir coğrafyada yer alan ilçe merkezinin mekânsal karakterini kayıt altına almak amaçlanmaktadır. Bu bağlamda, takip eden bölümlerde sırasıyla ilçe merkezinin mevcut mekânsal özellikleri ve yürürlükteki imar planı sayısal veriler de kullanılarak; arazi kullanımı, yapı kullanımı ve kat adetleri ve yürürlükteki imar planı başlıkları altında irdelenmektedir.
Bu amaçla kullanılan temel mekânsal verilerin bir bölümü; Karadeniz Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü 4. sınıf öğrencilerinin 2016-2017 öğretim yılı güz döneminde bitirme tezleri için Yusufeli ilçe merkezini konu alan çalışmalarından elde edilmiştir. Öğrenciler alan çalışması kapsamında Yusufeli kent merkezinde yaptıkları tespit ve analizleri, sonradan haritalandırarak raporlamışlardır. Hazırlanan haritalardan arazi kullanımı ile bina kullanımı ve kat adedi haritaları yazarlar tarafından revize edilerek arazi kullanım tablosu güncellenmiş, ayrıca kentin yürürlükteki imar planı da coğrafi bilgi sistemi ortamına aktarılmıştır.
Arazi Kullanımı
Yusufeli kent merkezi, Çoruh Nehri ile Barhal Çayı’nın birleştiği noktada, çayın sağ ve sol sahilindeki düzlük
ve hafif yamaçlık alanlara kurulmuştur. Bu çayın doğusunda ve batısında dağlar birdenbire yükseldiğinden kent, bu iki dağ arasında vadi tabanında kuzey-güney yönünde doğrusal şekilde genişlemiştir. (Resim 2-4) Başka deyişle, mevcut kentsel alan Barhal Çayı’na paralel sokaklar ve ızgara dokuda yapı adaları şeklinde gelişmiştir. Bu yapılanma biçimi hem konut yapı adalarında hem de ticaret akslarında gözlenmektedir. Kentin en önemli aksı, çaya paralel konumlu İnönü Caddesi olup ticari yapılar, idari tesisler ve kentsel sosyal altyapı alanları bu aks üzerinde yer almaktadır. Doğrusal makro-formdaki kentin kuzey ve güneyi arasındaki mesafe yaklaşık bir kilometre olup kent, yaya erişimini oldukça kolaylaştıran düze yakın bir topoğrafyaya sahiptir. Kentin çeper alanları kırsal nitelikli olup bu alanlarda bahçeler ve bu bahçeler içinde az katlı yapılar yer almaktadır.
Mevcut yapıların büyük bir kısmı konut olarak kullanılmakla birlikte, bütünde karma kullanımların oluşu ve kolay erişebilirliği kentin temel özelliklerindendir. Merkezin güneydoğusundaki Ahalt ve güneybatısındaki Kazım Karabekir Mahalleleri ile Barhal Çayı’nın kuzey kesiminin sağ ve sol sahillerindeki az eğimli alanlar bağ-bahçe olarak kullanılmaktadır. (Resim 6-9)
2016 yılı itibariyle kentte; 491 konut, 140 konut altı ticaret, 4 konut altı hizmet kullanımlı bina, 3 cami, 1 yüksekokul, 4 lise, 2 ortaokul, 4 ilkokul, 2 anaokulu, 1 halk eğitim merkezi, 1 hastane, 1 küçük sanayi sitesi, 4 otel, 1 pansiyon ve 1 müze olduğu tespit edilmiştir. Kentte tarımsal ve kentsel kullanımlar iç içe olup, bağ-bahçe alanları arazi kullanımında büyük bir orana sahiptir. (Resim 6, 7)
Yapı Kullanımı ve Kat Adetleri
Aynı dönemde kentteki yapıların kat sayısının 1 ile 10 arasında değiştiği ve bunların % 29’unun 1 katlı, % 30’unun 2 katlı, % 18’inin 3 katlı, % 10’unun 4 katlı, % 5’inin 5 katlı, % 5’inin 6 katlı ve % 3’ünün ise 7 kat ve üzeri olduğu gözlenmiştir. Bu bağlamda, kentte az katlı yapıların (1-3 katlı) yaygın olduğu ve toplamda % 77’lik bir paya sahip oldukları söylenebilir. Görece çok katlı binalar kentin merkez aksını oluşturan İnönü Caddesi’nde yer almaktadır.
(Resim 10-12)
Yürürlükteki İmar Planı
Yusufeli ilçesi kentsel yerleşimine ait 2004 yılı onaylı yürürlükteki revizyon ve ilave imar planında; kentin ana aksını oluşturan İnönü Caddesi 17 m en kesitinde taşıt yolu ve bu yolun çevresindeki yapı adaları ticari ve idari tesisler, çayın sağ ve sol sahilinde yapılaşmamış alanlar park, çayın batı sahil kısmında 10 m genişliğinde taşıt yolu ve bu yolun çevresindeki yapı adalarının bir kısmı yol boyu ticari yapılar bulunmaktadır. Çay ile nehrin birleştiği noktada Küçük Sanayi Sitesi (KSS), KSS’nin güneydoğusunda Artvin-Yusufeli yolu üzerinde devlet hastanesi, Ahalt ve Kazım Karabekir Mahalleleri’nin Çoruh Vadisi kenarındaki jeolojik ve jeoteknik açıdan yerleşime uygun olmayan alanlar heyelan alanı, bu heyelan alanının art bölgesi ise ön bahçesiz, ayrık nizam, 3 katlı konut alanıdır. Kent merkezinin kuzeyindeki çayın sol sahili dere boyunca süreklilik göstermeyen ve derinliği artan / azalan bir biçimde kamu ve özel mülkiyette olan korunacak bahçe olarak planlanmıştır.
(Resim 13) Planın en dikkat çeken kararlarından biri, nüfusta önemli bir artış olmamasına karşın kentin çeperlerinde ihtiyaçtan fazla yeni gelişme konut alanları önermesidir. Ayrıca yukarıda adı geçen iki mahalle ile çayın kuzey kesimindeki sağ ve sol sahildeki az eğimli alanlar günümüzde bağ-bahçe olarak kullanılmaktadır. Bu bağlamda, yürürlükteki uygulama imar planında Barhal Çayı kenarındaki doğal ve tarımsal alanların kısmen korunduğu, buna karşın Çoruh Vadisi kenarındaki tarımsal ve doğal alanların korunmadığı anlaşılmaktadır. Özetle, yürürlükteki imar planının da bu haliyle yöre ekonomisini, yaşam kültürünü ve çevreyi bütünüyle korumadığı söylenebilir.
SONUÇ
Çoruh Nehri ve Barhal Çayı kıyısında konumlu Yusufeli ilçe merkezi ve yakın çevresinin, yakın gelecekte baraj suları altında kalması ve yeni merkezin yapay bir gölet kenarında çorak ve baş edilemez eğimli bir alanda kurulacak olması, Yusufelililerde uzun bir süredir derin bir belirsizliğe ve huzursuzluğa neden olmuştur. Doğası, iklimi, tarımı, kültürü ile farklı bir kimliğe sahip Yusufeli ilçe merkezi ile vadi içindeki köyleri tarih olacaktır. Bu merkezin ve yakın çevresinin korunması ya da devam ettirilmesi gereken değerleri genel olarak aşağıdaki şekilde özetlenebilir:
- Doğal ve tarımsal: Özgün coğrafyası ve mikroklimasında barındırdığı endemik türleri de içeren zengin biyolojik çeşitlilik, sahip olduğu su ve toprak kaynakları ile zengin tarımsal çeşitlilik ve üretim,
- Kültürel: Birçok uygarlığa ev sahipliği yapması nedeniyle kale, kilise, manastır, hamam, cami, köprü gibi birçok tarihi eser ile özgün birçok şenliklerle sürdürülen Yusufelililik kimliği,
- Sosyo-ekonomik: Küçük ölçekli (bağ-bahçe) tarımsal üretimi ve aile işletmelerini de barındıran hizmet sektörüyle çeşitlenen istihdam yapısı,
- Mekânsal: Vadi tabanında düz ve hafif yamaçlı alanlarda kurulu, doğrusal makro-formlu, kolay ve yaygın yaya erişimli, merkezde çok ve az katlı binalar ile karma arazi kullanımlarıyla çeşitlenen, kent merkezinde genellikle çok katlı, çeperde az katlı, bağ-bahçe ve tarımsal kullanımların bir arada yer aldığı kentsel mekân.
Türk ve Erkan’ın(23) da vurguladığı üzere yeniden yerleştirmenin hiçbir aşamasında yerleşimin korunması / devam ettirilmesi gereken değerlerine yönelik bir kaygı taşınmadığı anlaşılmaktadır. Dolayısıyla, yeni yerleşimin kurulacağı bu alanda fiziksel düzenlemeler yapılsa da, alanın coğrafi ve iklimsel özellikleri itibariyle mevcut yerleşimin yukarda sıralanan değerlerinin yaşatılması mümkün görülmemektedir.
Yeni yerleşim yerine taşınma süreci başladığında, Yusufelililerin bir kısmı bu yeri kabullenerek yeni yerleşim yerine, bir kısmı ise kamulaştırma bedelleriyle başka bir yerlere göç edecektir. “Mekân bilimi” meslek alanında çalışmalarını sürdüren bizlere bu süreçte iki önemli görev düşmektedir. Birincisi, yukarıda genel olarak özetlenen mevcut yerleşimin kendine özgü değerlerinin, ilçe merkezi ve civar köyleri sular altında kalmadan ayrıntılı envanter çalışmaları yapılarak belgelenmesidir. İkincisi ise yeni Yusufeli yerleşim yerine taşınacaklara daha iyi yaşam koşulları sağlamaya ve uyum sürecinde yaşanacak olası travmaları azaltmaya yönelik her türlü mesleki desteği vermektir.
*Fotoğraflar aksi belirtilmedikçe Bilal Top arşivine aittir.
NOTLAR
1. YYP Sonuç Raporu, 2001, “Yusufeli Barajı Yeniden Yerleşim Planı Sonuç Raporu”, Sahara Mühendislik Ltd. Şti, Ankara, ss.220-222.
2. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.79.
3. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.42.
4. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.10.
5. Küçükbaşol, Yusuf, 2015, “Çoruh Nehri ve Yusufeli Barajı: Toplumsal, Ekonomik ve Çevresel Etkileri Bakımından Bir Baraj İncelemesi”, Birey ve Toplum, cilt:5, sayı:10, ss.133-158.
6. YYP Sonuç Raporu, 2001, ss.14-30.
7. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.52.
8. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.9.
9. Küçükbaşol, 2015, s.134.
10. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.9.
11. “Limak - Cengiz - Kolin ortak girişimi Yusufeli Barajı ve HES Projesi için imza attı”,
limak.com.tr/basin/basin-bultenleri/basin-bultenleri-2012/limak-cengiz-kolin-ortak-girisimi-yusufeli-baraji-ve-hes-projesi-icin-imza-atti- [Erişim: 15.5.2018]
12. 2007 ve 2017 TÜİK ADNKS Verileri, biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr [Erişim: 24.09.2018]
13. “Artvin İli Yusufeli İlçesinin Merkezinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Tasarısı ve İçişleri Komisyonu Raporu”, tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss48.pdf [Erişim: 21.05.2018]
14. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.14.
15. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.30.
16. YYP Sonuç Raporu, 2001, s.10.
17. Tıraş, Mehmet, 1995, “Yusufeli (Artvin) Kasabasında Yerleşme”, Doğu Coğrafya Dergisi, sayı:1, cilt:1, ss.396-412.
18. Tıraş, 1995, s.410.
19. Bakanlar Kurulu Kararı, 2006, Yusufeli Barajının Yapımı Dolayısıyla Su Altında Kalacak Olan Artvin İli, Yusufeli İlçe Merkezinin Yeni Yerleşim Yeri Olarak Belirlenen Alanın, Bayındırlık ve İskân Bakanlığınca Acele Kamulaştırılması Hakkında Karar, Bakanlar Kurulu Karar Tarihi - no: 03.04.2006 - 2006/10290, Resmî Gazete Tarihi: 25.04.2006, Resmî Gazete Sayısı: 26149.
20. 5753 “Artvin İli Yusufeli İlçesinin Merkezinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun”, Resmî Gazete Tarihi: 24.04.2008, Resmî Gazete Sayısı: 26856.
21. Yüksel Proje, 2009, “Artvin İli, Yusufeli İlçesi Yeni Yerleşim Alanı Uygulama İmar Planına Esas Jeolojik-Jeoteknik Etüt Raporu (YJ-TIP-09-067-B)”, Ankara: TOKİ.
22. Türk, Ersin; Erkan, Gökhan Hüseyin, 2018, “Gömleğin Her Düğmesini Yanlış İliklemek: Artvin-Yusufeli Zorunlu Yeniden Yerleştirme Sürecinin Eleştirel İncelemesi”, Planlama Dergisi, sayı:28, cilt:2, ss:218-235, s.218.
23. Türk; Erkan, 2018.
Bu icerik 4880 defa görüntülenmiştir.