335
MAYIS-HAZİRAN 2007
 

İNGİLİZCE ÖZET / ENGLISH SUMMARY

TÜRKÇE ÖZET

MİMARLIK DÜNYASINDAN

FORUM

YAYINLAR

  • Delik Binalar
    Gürhan Tümer Prof. Dr., DEÜ Mimarlık Bölümü

Mimarlık’tan 335



KÜNYE
KORUMA-YAŞATMA

Manfred Osman Korfmann Kütüphanesi

İsmail Erten

Mimar, Manfred Osman Korfmann Kütüphanesi Proje ve Uygulama Gönüllü Danışmanı

Kentlerin, değişme fırsatlarının kesiştiği dönüşüm dönemleri vardır. Eğer bu fırsatlar kenti paylaşanlar tarafından iyi kullanılırsa, gelişme sağlanır. Çanakkale kenti, tıpkı 1800’lü yılların son çeyreğinde yaşadığı fırsatları gelişme lehine kullandığı bir dönemi, bugünlerde yaşıyor.

YENİ FIRSATLAR, YENİ GELİŞMELER

Bugünkü kentin, tarihî ve kültürel değerleri ve bu değerlere bağlı kimliği, 1875’lerden 1910’lara kadar yaşananlara bağlıdır. Çok kültürlü yaşamın zengin birliktelikleri, ekonomik refahın fiziki mekânlara taşınması, Doğu ve Batı kültürlerinin yan yana kentin içinde bulunması, Çanakkale’nin baskın kültürünü oluşturur ve bugünlere taşır.

1990’lı yılların ortalarında başlatılan, kentin tarihî ve kültürel değerlerine sahip çıkma ve geleceğe taşıma anlayışı, geleceğin planlanması düşüncesiyle birlikte 2000’li yılların Çanakkale gündemini oluşturuyor. Bu kent, değerlerinin farkına varmak ve farkına vardırmak için çok çaba sarf ediyor. Bizzat bu durum ve fırsatlar iyi değerlendirildiğinde, gelişmenin dinamiğini oluşturacaktır.

Kısa bir süredir, bir kısım kentli duyarlılıkların birliktelik oluşturduğu ve fiziki mekânın restorasyonuyla vücut bulduğu “Manfred Osman Korfmann Kütüphanesi”, kent için bu fırsatların en büyük ve önemlileri arasında yer alıyor. Bizler, bu kentin değişiminin böyle fırsatlar ile mümkün olduğunun farkında olmalıyız.

TEŞEKKÜRLER OSMAN BEY

11 Ağustos 2005’te aramızdan ayrılan dünya vatandaşı, Tübingen adresli ve Çanakkaleli Osman Bey, yaşamının son yıllarında, bu kentin gelişmesi için fırsatlar yaratmıştır. Vasiyeti ile oluşan Manfred Osman Korfmann Kütüphanesi, yaşamının bitmediği, her zaman aramızda olduğunun kendisi tarafından kurgulandığı önemli bir öngörüdür. Sevgili Osman Bey’in, kendisi için çok değerli ve saklanması gerekli olan 6.000 civarındaki belge ve kitabı, Çanakkale’ye hediye ettiğinin farkında olmalıyız. Bu kütüphane, Manfred Osman Korfmann tarafından “üç koşullu bir vasiyetin” bizlere sunduğu bir olanaktır. Birinci koşul, kütüphane Çanakkale kent merkezinde olacaktır. İkinci koşul, tescilli eski eser bir yapıda faaliyet sürdürecektir. Üçüncü koşul ise, Troia Vakfı tarafından işletilecektir. Bu üç koşullu kütüphanenin oluşumu için kitap ve belgelerini, Çanakkale kentinde dünyayla paylaşmayı istemektedir.

BİRLİKTELİK VE ORTAKLIK: BAŞARININ ANAHTARI

Manfred Osman Korfmann Kütüphanesi, Çanakkalelilerin ıskalamadığı önemli bir adımdır. Bu kütüphanenin önemi Troia Vakfı yöneticileri, Çanakkale Belediyesi ve diğer kentliler tarafından, vasiyetin ardından ve vakit geçirilmeden anlaşılır. İlk özverili adım Çanakkale Belediyesi tarafından atılır. Belediyenin satın aldığı “eski Tekel deposu”, Osman Bey’in vasiyetindeki koşullara uygun bir mekân olduğundan, Troia Vakfı’na bu amaçlı ve bedelsiz olarak tahsis edilir. Kentle ve Troia ile doğrudan ilişkili “özel sektör” kuruluşları, kütüphanenin inşaat ve restorasyon ile donanım ve eşya maliyetlerinin tamamını karşılamak için katkıda bulunur. Projenin tasarım ve restorasyon-inşaat uygulama danışmanlığı “Mimar İsmail Erten” tarafından ve gönüllü (ücretsiz) olarak yürütülür. Tespit edilmelidir ki, bu yapının inşasında profesyonel hizmet veren ticari firmalar da özverili, fedakarca ve gönüllülüğü öne alan hizmet verirler.

YAPININ TARİHİ

Kütüphane binasının 1890’larda inşa edildiği tahmin edilmektedir. 1890 ile 1910 yılları arasında, Çanakkale’de yeni ve büyük eğitim yapıları inşa edilir. Bu kapsamda inşa edilen kütüphane yapısının, 1669 yılında kurulan Surp Kevork Kilisesi’nin yanında, modern eğitim veren “ Ermeni Sübyan Okulu ” olarak inşa edildiği bilinmektedir. Kısa bir süre eğitim amacıyla kullanılan bina, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde Ermeni cemaatin Çanakkale’yi terk etmesiyle boşalır. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, Tekel İdaresi’ne verilir. Tekel’e devrinden günümüze kadar “ Tekel Tütün Deposu ” olarak kullanılır. 2006 yılında Çanakkale Belediyesi tarafından satın alınır. Tübingen Troia Vakfı’nın isteği üzerine Çanakkale Belediyesi, “ kütüphane ” amaçlı kullanılmak üzere, binayı vakfa bedelsiz tahsis eder.

YAPI VE ÖZELLİKLERİ

Eğitim amaçlı inşa edilen ve uzun yıllar Tekel deposu ve satış mağazası olarak hizmet veren yapı, 1960’lı yıllarda fiziksel müdahale geçirmiştir. Ara kat ahşap döşemesi ile çatı ahşabı tamamen yenilenmiştir. Bu aşamada, zemin katın ortasına iki adet betonarme kolon ilave edilmiş, üst kata çıkan merdiven betonarme olarak inşa edilmiş ve saçak çıkmaları da betonarmeye dönüştürülmüştür. Ayrıca arka bahçesindeki betonarme merdiven ve depoların da aynı dönemde yapıldığı tahmin edilmektedir. Çeşitli dönemlerde sıva tamirleri ve bakımı yapıldığı görülür, zemin ve üst katlardaki bazı pencerelerin kapatıldığı tespit edilmektedir.

Tüm bu müdahalelere rağmen, yapının ana karakteri kaybolmamıştır. Yapı, tescilli eski eserdir. Oldukça yüksek (5 m. ve 4,5 m.) iki kattan oluşmaktadır. 16.67 m. x 11.34 m. dış cephe ölçüleriyle dikdörtgen bir plana sahiptir. Çatı bitişi saçaklı olup, dört yöne kırma ve asma sitem taşıyıcılı bir çatıya sahiptir. Tipleştirilmiş ve geleneksel ölçü ve boyutlarda, her yöne açılan pencereler bulunmaktadır. Zemin kat pencere bitişleri düz, üst kat pencere bitişleri basık kemerlidir. Zemin kat pencerelerinde demir kepenk bulunmaktadır. Yapıya Tıflı Sokak’tan ve çift yöne açılan, estetik ve tarihî değeri olan demir kapıdan girilmektedir. Zemin katta, ortadaki iki kolon ile üst kata çıkan merdivenden başka hiçbir bölücü eleman bulunmamaktadır. Üst kat ise, tamamen boş olup, tavanı olmayan çatı makasları ve çatı taşıyıcısı izlenebilmektedir.

Yapının dış duvarları, taş ve tuğla karışımıdır. Zeminde 63 cm, üst katta 53 cm kalınlıktadır. Yapıyı çevreleyen duvarlar içte ve dışta sıva ile sonlanmıştır. Dış cephe kapı ve pencere söveleri doğal taş olup, dışa doğru çıkıntılıdır. İç mekânlarda bu doğal taş söveler bulunmaz. Zemin betonarme şaplıdır. Ara kat taşıyıcısı, doğu-batı yönündeki çelik profillere oturan diğer yöndeki ahşap kirişlerdir. Üst kat tabanı ahşap rabıta ile kaplanmıştır. Çatı ise ahşap makaslar ile taşınmakta, mertekler ve üzerindeki kiremit altı tahta ve kiremit ile sonlanmaktadır. Üst katta tavan bulunmamakta, çatı boşluğu iç mekândan izlenebilmektedir.

YAPININ KÜTÜPHANE İŞLEVİ VE MEKÂNLARI

Dönüşümden önce, depo ve satış için kullanılan yapının yeni işlevinin kütüphane olması önerilmektedir. Kat yükseklikleri zemin katta 5 metre, üst katta 4.50 metre (ve çatı boşluğu) olan mevcut yapının mekânlarını, ara bölmelerle (asma katlarla) artırmak mümkündür. Genel yaklaşım olarak, zemin kat yoğun kullanım içeren işlevler, üst kat ise sakin ve dingin ortam gerektiren okuma salonu ve kütüphane işlevleri ile yüklenmiştir.

Zemin kat girişi, ön kabul, bekleme holü, yayın ve özellikli obje satışına müsait ferah bir mekândır. Bu giriş holüne, sol bölümde idare ve büroları, sağ bölümde WC-lavabolar ve çay ocağını kapsayan ıslak hacimler açılır. Girişin karşısında, 50 kişiye aynı anda hizmet verecek film gösteri salonu, toplantı mekânı, sergi ve galeri hizmeti üstlenecek çok amaçlı salon yer alır. Bu bölümün hemen yanında ise bireysel kullanıma müsait bilgisayarlı çalışma, bireysel seyretme ve arşiv tarama bölümü bulunur. Giriş holü ve toplantı salonunda, 5 metre kat yüksekliği korunmuştur. İdare ile bilgisayarlı seyretme bölümleri ise, kendi içinden merdivenli iki kata (2.50 metre yüksekliğinde) bölünmüştür. İdare bölümünün üst katı, arşivleme, kitap bakım ve depolama için kullanılmaktadır. Bilgisayarlı seyretme bölümünün üstündeki mekân ise, uzun süreli ve bilgisayarlı ortamda çalışma ihtiyacı olan araştırmacılar için ayrılmıştır. Söz konusu asma katların yeniden inşası ve dikey-yatay taşıcılarının (duvar ve tavanın) ahşap olması öngörülmüştür.

Üst kat kütüphane ve okuma salonudur. Bütün duvar boyunca (pencereler hariç) yer alacak kitaplıkların yanısıra, mekânın yarısını kaplayan dikey kitaplıklar yerleştirilmiştir. Mekânın diğer yarısı ise, okuma masalarına ayrılmıştır. Merdiven karşısında şeffaf ve camlı bölmelerle ayrılan idare bölümü yer alır. Mekânın yüksek olması (4.50 m.) insan boyunu aşan kitaplara ve belgelere ulaşmayı engellemektedir. Bu durumu ortadan kaldırmak için, dış taşıyıcı duvarlara verilen yüklerle, ana taşıyıcısı çelik olan ve ahşap ile desteklenen iç balkon, galeri, asma koridor oluşturulmuştur. Bu koridora, çıkmak için mevcut merdivenin hemen bitişiğine ilave ahşap merdiven öngörülmüştür.

Güneyde yer alan arka bahçedeki mevcut yapıların korunması öngörülmüştür. Üst kattan çıkışın iyileştirilmesi ve yangın kaçışı olarak kullanılması planlanmıştır. Arka bahçedeki yapılar ve depolar tamir edilerek, teknik merkez olarak kullanılması düşünülmektedir.

YAPIYA MÜDAHALELER

- Yapıya müdahale biçimi ve restorasyon tekniği, eski ile yeninin anlaşılabilir olması, her yapılan ilavenin görülmesi ve algılanması üzerine oturtulmuştur.

- Yapıya olabildiğince az müdahale edilmesi öncelikli ön koşul olarak alınmıştır.

- Dış cephede mevcut durum korunmuş olup, sıva tamiri yapılmıştır.

- Ahşap pencere ve kapılar, orijinaline uygun malzemeden, formu korunarak değiştirilmiştir.

- Pencere ve kapılardaki demir kepenkler onarılmış, eksik olanları aynı malzeme ve formda yapılmıştır.

- Pencere ve kapı kenarındaki taş söveler onarılmıştır.

- Çatı kiremitleri kaldırılarak, bazı bölümlerdeki çürüyen tahtalar değiştirilmiş, su ve ısı yalıtımı yapılmış, Osmanlı / alaturka kiremitle tekrar örtülmüştür.

- Üst katın çıkış kapısı ile Zafer Meydanı’ndan arka bahçeye girişi sağlayan kapı tekrar yapılmıştır.

- Yapı içindeki tüm sıvalar tamir edilmiştir.

- Asma kat ve galeri bölümleri ahşapla (iç giydirme olarak) inşa edilmiştir.

- Islak hacimler (WC-lavabo-çay ocağı) işlevine uygun, sıhhi tesisat, seramik ve armatürlerle yenilenmiştir.

- Tüm elektrik tesisatı yenilenmiştir.

- Zemin kat tabanı seramik döşeme ile, asma katlar ahşap rabıta döşeme ile, üst kat tabanı ise ses geçirimsiz malzeme ile kaplanmıştır.

- Dış bölümlerdeki sıva ile iç bölümlerde alçı sıva, alçıpan ile kaplanarak tüm yüzeyler boya ve badana ile sonlandırılmıştır.

- Arka bahçede yer alan depolar tamir edilecektir.

Bu icerik 5124 defa görüntülenmiştir.