314
KASIM-ARALIK 2003
 
MİMARLIK'TAN

ODADAN

MİMARLIK DÜNYASINDAN

SORUŞTURMA 2003:
MİMARLIK GEÇMİŞİNİ DEĞERLENDİRİYOR

DOSYA: MİMARLIK EĞİTİMİ 2003

KENT TARİHİ



KÜNYE
DOSYA: MİMARLIK EĞİTİMİ 2003

Avrupa Yüksek Öğretim Alanı Şekillendirme Çalışmaları Sürerken Mimarlık Eğitiminin Geleceği Üzerine Düşünce ve Eylemler: HANYA BULUŞMALARI

Nur Çağlar

Doç. Dr.

Gazi Üniversitesi, Mimarlık Bölümü

Avrupa ülkelerinin eğitim alanında sürdürmekte olduğu bütünleşme projesi Avrupa Yüksek Öğretim Alanı yaşama geçirilmesi sürecinde gerçekleştirilen bir dizi etkinlik kısaca Bolonya Süreci olarak anılmaktadır. Bolonya Süreci’ni oluşturan etkinliklerde(1) görüşülen konular, belirlenen ilkeler, üretilen kararlar ve onların mimarlık eğitimi üzerindeki yansımaları Hanya Buluşmaları’nın gündemini oluşturmaktadır.

Hanya Buluşmaları: EAAE Avrupa Mimarlık Okulları Başkan ve Eğitim Program Koordinatörleri Toplantısı

Hanya buluşmaları EAAE Avrupa Mimarlık Eğitimi Derneği’nin (European Association for Architectural Education) girişimi ile Avrupa Mimarlık Okul Başkanları arasında ortak konu ve sorunlar üzerinde diyalog ortamı yaratmak üzere başlamıştır. Hanya, Girit-Yunanistan’da 6 yıldır düzenlenmekte olan bu toplantılarda 150 kadar Avrupa Mimarlık Okulu temsil edilmektedir.

1998 Eylül’ünde EAAE Avrupa Mimarlık Okulları Başkan ve Eğitim Program Koordinatörleri (Meeting of Heads and Program Coordinators of European Schools of Architecture) toplantısının ilki gerçekleştirilmiştir. CMA Akdeniz Mimarlığı Merkezi’nin (Center for Mediterranean Architecture) ev sahipliği yaptığı bu toplantıya 16 Avrupa ülkesinin mimarlık eğitimi hakkındaki ulusal raporlarının ilk bileşimleri sunulmuştur. Proje EAAE ile Politecnico di Milano’nun eşgüdümü ile Sokrat Tematik Ağ Projeleri 1995-96 tarafından desteklenmiştir. Avrupa Mimarlık Okulları’nın karşılaştığı sorunları ‘teşhis’ etmek ve çözümleme yöntem ve ölçütlerini tanımlamak amacını güden toplantının verimli geçmesi ve katılımcıların buluşmaları sürdürme önerisi doğrultusunda aynı yerde, aynı ev sahibi ile 1999, 2000 ve 2001 yıllarında 3 toplantı gerçekleştirilmiştir. Hanya Buluşmaları, okullar arası diyalog için süreklilik sağlayan bir ortam yaratmıştır. Avrupa Yüksek Öğretim Alanı’nın belirlediği yeni kurumsal çerçevenin talep ettiği düzey ve biçimde iyileştirme-düzeltmeye yönelik olarak belirginleşen gereksinmeler bu toplantılara ilgiyi artırmıştır.

Avrupa Mimarlık Okulları, ait oldukları ülkelerin yerel, sosyal, kültürel, yasal ve yönetsel bağlamda karşı karşıya kaldıkları zorunlulukların bilinmesine ve eğilimlerin anlaşılmasına, ortak gelecekleri ile yüzleşmek üzere eğitim programlarını yeniden yapılandırırken üst düzeyde düşünce ve eylem birliği gerçekleştirilmesine olanak sağlamak üzere diyalog ve dolayısıyla ‘tanışıklık’ geliştirilmesinin önemini fark etmişlerdir. Bu nedenle okulların Avrupa’daki mimarlık eğitimi hakkında sistematik ve analitik bilgi toplanması ve yayımlanması istemleri güçlenmiştir.

EAAE Hanya Kararları 2001

Avrupa Yüksek Öğretim Alanı şekillendirme çalışmalarının uluslararası mimarlık gündemine taşındığı ilk toplantı 1-4 Eylül 2001 tarihinde Hanya’da gerçekleştirilen 4. Avrupa Mimarlık Okul Başkanları Toplantısı’dır. “Bologna Bildirisinin Işığında Mimarlık Eğitiminin Geleceği Üzerine Düşünmek” (Speculating the Future of Architectural Education in the Light of the Bologna Declaration) teması çerçevesinde gerçekleştirilen toplantıda, mimarlık eğitiminin Avrupa Yüksek Öğretim Alanı’na uyumu için istenen özel koşulları belirten ve EAAE’nin alanın gelişmesine katkıda kararlı olunduğunu bildiren ve EAAE Hanya Kararları 2001 (Chania Statement 2001) olarak tanımlanan metin katılımcıların oybirliği ile onaylanmıştır. Karar metni Bolonya sürecinde mimarın eğitimi ve mesleğini ilgilendiren bir dizi çalışmanın mimarlık eğitimi üzerindeki etkileri, öngörüleri ve yaptırımları dikkate alınarak oluşturulmuştur.(2)

Karar metninde, iki dereceli lisans/yüksek lisans sistemi, mimarlık eğitiminin en az 5 yıl veya 300 ects krediyi (3+2 yıl ve 180+120 ects) içermesi öngörülmüştür. Üç yıllık lisans eğitiminin çeşitli mesleki ve akademik yüksek lisans programlarına girebilmeyi sağlayan bir akademik derece olması, bu dereceden sonra iki yıllık bir eğitimle alınacak yüksek lisans derecesinin meslek derecesi olarak geçerli olması savunulmuştur. Ects sistemi Avrupa Mimarlık Okulları arasında öğrenci ve öğretim üyesi devinimi ve değişimi ile, ders programlarının parçalı (modüler) ve esnek düzenlenmesi için ‘anahtar’ olarak benimsenmiştir. Mimarlık eğitiminde kalite güvencesi ve eşkredilendirme (akreditasyon) sürecine katılım öngörülmüştür.

EAAE-ENSHA 5. Avrupa Mimarlık Okul Başkanları Toplantısı

4-7 Eylül 2002 tarihleri arasında Hanya’da “Mimarlıkta Ortak Bir Avrupa Yüksek Öğretim Alanına Doğru ” (Towards a Common European Higher Architectural Education Area )(3) teması altında gerçekleştirilen toplantıda EAAE Hanya Kararları 2001’in EU Berlin Zirvesi 2003’de değerlendirilecek olan ‘belgeler’ (opinion paper) arasına alındığının duyurulması yüreklendirici olmuştur. Ayrıca, Hanya Buluşmaları’nın Avrupa Birliği Sokrat/ Erasmus Tematik Ağ Projeleri fonundan desteklenen ENHSA Avrupa Mimarlık Okul Başkanları İletişim Ağı (European Network of Heads of Schools of Architecture) projesi etkinlikleri kapsamında düzenlenmesi toplantının kurumsal ve resmi statüsünü güçlendirmiştir.

ENHSA: Avrupa Mimarlık Okul Başkanları İletişim Ağı (European Network of Heads of Schools of Architecture)

Mimarlık eğitimi üzerine odaklanan ENHSA’nın başlıca amacı Avrupa Mimarlık Okulları’nın Bolonya sürecinin dinamiklerini yaratıcılıkla izleme gayretlerini desteklemek, Avrupa Mimarlık Eğitimi’nin çağdaş ‘profil’ini tanımlamak, ve ders programlarının bu profile uyarlanması için yöntemler geliştirmektir.

Amaçlar doğrultusunda, ders programlarının yeniden yapılandırılması için karar oluşturma sürecini destekleyecek bilgi ve verileri toplamak ve yayımlamak; tasarım, kuram ve tarih, mimarlık teknolojisi, kentsel tasarım gibi özgün konu alanlarındaki eğitimin içeriği ve uygun eğitim sürelerini dikkate alan öneriler üzerine yoğunlaşmak; akademik işbirliğini iyileştirmek ve akademik konuların yenilikler perspektifinde daha iyi anlaşılmasını sağlamak için okulların ilişki ve uyumunu desteklemek;girişimci eğitim uygulamaları ve pedagojik yöntemleri toplamak ve yayımlamak; diğer uluslararası örgütlenmeler ve meslek kuruluşları ile (UIA, ACE, ACETA, gibi)(4) Avrupa mimarlık eğitimine ilişkin pozisyon ve politik amaç yaratılmasında işbirliği oluşturmak; uğraşı vermektedir

Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanı’nı bekleyen başlıca çelişkilerin: 1. Mimarlık eğitiminde ders programları ve içeriklerinin tanımlanması; 2. Okullar arasında değişim ve işbirliği; 3. Mesleki ve Kurumsal Bağlam; 4. Kalite güvencesi ve eğitim programlarının akademik değerlendirmesi konuları ile ilişkilendiği saptanmıştır.

EAAE Yönetiminin önerisiyle belirlenen dört konu üzerinde ayrı ayrı yoğunlaşacak ‘çalışma grupları’(5) oluşturulması kararlaştırılmıştır.

EAAE-ENSHA 6. Avrupa Mimarlık Okul Başkanları Toplantısı Hazırlık Buluşması

Antwerp / Belçika

28-29 Mart 2003’de gerçekleştiren toplantıda ‘çalışma grupları’ öncelikle Avrupa Mimarlık Okulları’nın belirlenen dört konuyla ilgili tutum, düşünce, yaklaşım ve uygulamaları hakkında durum saptaması için bir elektronik anket çalışması yapmayı kararlaştırmış ve anket formlarıyla bilgi toplanacak konuları tanımlamıştır. Toplanan bilgilerin işlenerek sonuçlarının ilgili çalışma grubu tarafından değerlendirilmesi ve 6. Hanya Buluşması’na sunularak tartışılması kararlaştırılmıştır.

EAAE, ENHSA Sokrat tematik ağ projesi aracılığıyla Avrupa Mimarlık Okulları’nın akademik ‘görünüm’lerini (fizyonomi) güçlendirmek ve özendirmek amacı doğrultusunda tüm okulları mimari tasarım stüdyoları ve kentsel tasarım stüdyolarına ilişkin eğitim stratejileri ve pedagojik yöntemler ile ilgili olarak hazırlanacak yayınlara katkıda bulunmaya davet etmiştir. (6)

EAAE-ENSHA 6. Avrupa Mimarlık Okul Başkanları Toplantısı

“Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanını Şekillendirme Çalışmaları” (Shaping the European Higher Architectural Education Area)(7) başlığı altında 3-6 Eylül 2003’de düzenlenen 6. Hanya Buluşması gündemi anket çalışmalarından elde edilen somut veriler üzerine kurgulanmış, çalışma gruplarına koşut temalarla gerçekleştirilen oturumlarda öngörüler, düşünce birliğine varılan ve belirsizliğini sürdüren ve/veya gelecek çalışmalar için temel oluşturan konular belirginleşmiştir.(8)

Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanında Ders Programları ve İçerikleri Çalışmaları:

Avrupa Mimarlık Okullarının bir çoğu 500’den az öğrenciye sahip olan ‘küçük’ okullardır. Bu okulların tümü gelecek için lisans/yüksek lisans ikili sistemini (3+2) benimsemektedir. Ancak standart bir yüksek lisans programı bu koşullara uygun bulunmamaktadır.

Okulların ders program ve içerikleri, pedagojik yaklaşımları, öğrenci/ öğretim üyesi oranları, tasarım stüdyosu oluşumları, araştırma program ve içerikleri gibi konularda saptanan ‘çeşitlilik’in standart bir diploma derecesi oluşturmaya olanak tanımadığı gözlenmektedir.

Tartışmaya açık konulardan biri mimarlık alanı dışında lisans eğitimi alan öğrencilerin mimarlık alanında yüksek lisans taleplerinin nasıl karşılanacağı konusudur. Genelde yüksek lisans programlarının çeşitliliğinin korunması ve uzmanlık eğitimi vermesi üzerinde görüş birliğine varılmaktadır. Mimarlıkta ‘araştırma’nın ne olduğu ve ne olması gerektiği konusu belirsizliğini korumaktadır.

Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanında Devinim ve Akademik İşbirliği Çalışmaları:

Okullar arasında devinim ve değişim programlarının önemi yadsınmamaktadır. Okulların büyük çoğunluğunda öğrencilerin ancak %2’si başka okullarda eğitime katılmıştır ve değişim programlarına katılma oranı %5’i geçmemektedir. Bu konuda yaşanan başlıca sıkıntı geri dönüşte okullarının bu öğrencilerden ‘dışarıda’ olduğu dönemin çalışmalarını tamamlamasını beklemesidir. Öğretim üyesi devinimi ise henüz oldukça yavaştır. Geliştirilmesi ve özendirilmesi için kaynak ve olanaklar yaratılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. EAAE’nin tematik alt-ağ projeleri kapsamında olanaklar yaratılması öngörülmektedir..

Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanında Mesleki-Kurumsal Bağlam Çalışmaları:

Akademik ve mesleki ortam arasındaki ilişki düzeyi konusunda görüşler çeşitlidir. Okulların %152i mesleki ortamla ilişkileri bulunmadığını, %21’i yakın ilişkide olduklarını, %71’i ise mesleki ortamdan bağımsız eğitim yapmanın önemini vurgulamış ancak mesleki ortamla yakın ilişki kurulmasına sıcak baktıklarını belirtmektedir. Genelde okulların mimarlık eğitimi verdikleri ancak ‘mimar eğitimi’ konusunda yetersiz kaldıkları anlaşılmaktadır. Eğitim programı içinde mimari bürolarda çalışma yapmanın yer alması konusunda olumlu ve olumsuz görüşler eşit dağılmaktadır

Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanında Kalite Güvencesi ve Eğitim Programlarının Akademik Değerlendirmesi Çalışmaları:

Kalite güvencesinin nitelikli eğitim sağlamak açısından yararlı bir araç olduğu, öz değerlendirmenin ise kurumsal iyileştirme için yaşamsal önemi olduğu konularında görüş birliğine varılmaktadır. Bir çok okulun kalite kontrolünün ilk ve önemli adımı olarak görülen kalite yönetimini okulların gereksinmeleri doğrultusunda uygulamaya koyduğu görülmektedir. Ancak kurum dışı kontrole endişe ile yaklaşılmaktadır.

EAAE’nin bu konuda rehberlik hizmeti sunması öngörülmektedir. Ancak, okulların öz nitelikleri ile bağdaşan en uygun çözümü kendilerinin üretmesi benimsenmektedir. Avrupa’nın ‘ulusal’ bir eşkredilenme kurumu kuramadığı görülmektedir. Zaten, böyle bir araçla ‘Avrupalılık’ gücünün ve çeşitliliğinin kaybedilmesi endişesi duyulmaktadır. Kalite güvencesi ve akademik değerlendirmenin ders program ve içerikleri üzerinden sürdürülmesi öngörülmekte ve okulların ‘karmaşıklık’ ve ‘biriciklik’ özelliklerinin korunması benimsenmektedir.

Geleceğe Dair

Avrupa Mimarlık Eğitimi için bilişim (information) forumu görevini üstlenmesi ve geliştirilerek sürdürmesinin EAAE’nin politik etkisini güçlendireceğine inanılmaktadır. EAAE’nin Avrupa Mimarlık Okulları için bir ‘kimlik’ oluşturması beklenemez ancak mimarlık eğitimini iyileştirme/düzeltme çalışmaları için ortak bir zemin oluşturması ilke olarak benimsenmektedir. Ülkemiz yönetiminin imzalayarak onayladığı Bolonya Süreci’ne katılım ve uyum kaçınılmaz görülmektedir. Hanya Buluşmaları Mimarlık Eğitimi üzerinden Bolonya Süreci’ni izlemenin etkili ve güncel yoludur.

Türk Yüksek Öğretim Sistemi’ni, Avrupa standartları düzeyine ulaştırmanın ülkemiz gençliğinin Avrupa gençliği ile eşdeğer diplomalara sahip olmak, Avrupa Birliği’nin eğitim/ öğretim ve bilimsel araştırma fonlarından yararlanmak, Avrupa emek piyasasından eşit pay almak gibi haklara ve olanaklara ulaşmasının yolu olduğu göz ardı edilmemelidir. Türk Yüksek Öğretimi yasal düzenleme çalışmalarında Avrupa Yüksek Öğretim Alanı sürecindeki gelişmelerin izlenmesi ve etkilerini içerecek esnekliğin sağlanması dikkate alınmalıdır.

NOTLAR:

1. Doç.Dr. Selahattin Önür’ün Bolonya sürecini oluşturan etkinlikler ve bildirilerle ilgili değerlendirme yazısı “Avrupa Yüksek Öğretim Alanı-Bolonya Süreci: Avrupa Mimarlık Yüksek Öğretim Alanını Şekillendirme Çalışmaları” başlığıyla Mimarist dergisi, sayı: 2003/3; 79-84’de yayımlanmıştır.

2. Hanya Kararları 2001 metnini oluştururken esas alınan belgeler şunlardır: European Council Directive of 10 June 1985, UIA/UNESCO Charter for Architectural Education April 1996, The UIA Accord and Recommendations Bejing 1999 çalışmaları ile The Magna Charta Universitatum 1988, The Joint Declaration of the European Ministers of Education , Bologna 1999), The Salamanca Convention of European Higher Education Institutions, 2001, The Student Goteborg Declaration, 2001, The Meeting of European Ministers in Charge of Higher Education, Prague 2001

3. Bu toplantının çalışma metinlerini içeren kitap yayımlanmıştır. Constantin Spiridonidis & Maria Voyatzaki editors, Towards a Common European Higher Architectural Area, EAAE Transactions on Architectural Education no 13, 2002 Thessaloniki, Greece

4. UIA:Uluslar arası Mimarlar Birliği, ACETA: Avrupa Komisyonu Mimarlık Eğitimi Danışma Komitesi, ACE: Avrupa Mimarlar Konseyi

5. Çalışma gruplarına ve ilgili toplantılara Türkiye’den Harun Batırbayırgil (Yıldız Üniveritesi), Nur Çağlar (Gazi Üniveritesi), Koray Gökan (Kültür Üniversitesi), Selahattin Önür (Orta Doğu Teknik Üniversitesi) katılmaktadır.

6. Toplanan verilerin iki cilt halinde 2004 Ocak ayında yayımlanması beklenmektedir.Costantin Spiridonidis and Maria Voyatzaki (editors) Monitoring Architectural Design Education in European Schools of Architecture, EAAE Transactions in Architectural Education volume no: 17 ve Monitoring Urban Design Education in European Schools of Architecture, EAAE Transactions in Architectural Education volume no: 18

7. Tüm bu çalışmaları içeren bir kitabın EAAE tarafından Ocak 2004 de yayımlanması beklenmektedir.

8. Per Olaf Fjeld “EAAE Chania 2003 Report” EAAE News Sheet 67 October/Octobre 2003 s:11-13

Bu icerik 1556 defa görüntülenmiştir.
EAAE