2008 Pritzker Mimarlık Ödülü Jean Nouvel'in

Eğer bir proje aynı anda on binlerce farklı proje olabiliyorsa, bundan mutluluk duyarım.

Jean Nouvel

Mimarlık dünyasının en prestijli ödüllerinden biri olan Pritzker Ödülü, 2008 yılında, Fransa'nın en büyük mimarlık ofislerinden birine sahip olan ve hem Fransa'ya hem de diğer pek çok ülkeye yayılmış bir proje ağına sahip olan Jean Nouvel'e verildi. İlk olarak 1981 senesinde Francois Mitterand dönemi geliştirme projeleri kapsamında tasarlanacak olan Arap Dünyası Enstitüsü (Institut du Monde Arabe, IMA) ile üne kavuşan Nouvel, 1994 senesi adaylarından Christian de Portzamparc'dan sonra Pritzker Ödülü'nü alan ikinci Fransız mimar oldu. İlk olarak 1970 sensinde kurduğu mimarlık ofisi ile profesyonel mimarlık hayatına adım atan mimarın, büyük çoğunluğu Fransa'da yer alan projelerinin yanısıra Amerika, Japonya, İspanya, İngiltere, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerin de arasında olduğu pek çok ülkede yapısı bulunuyor. Önde gelen uluslararası projeleri arasında 2006 senesinde tamamlanan Minneapolis'te bulunan Guthrie Tiyatrosu, New York'da MOMA'nın bitişiğinde 75 katlı Tour Verre binası, Barselona'daki Agbar Kulesi, Lyon'daki Opera Binası ve Paris'de yer alan Cartier Foundation for Contemporary Art binasını saymak mümkün.

1945 senesinde Fransa'nın güneybatısında bulunan Fumel'de doğan Nouvel, ailesinin bütün itirazlarına karşın mimar olmak isteyince, ilk olarak Bordeaux, Beaux Arts okulunun sınavına girer. Burada başarılı sonuç alamayan Nouvel'in mimarlık hayatı Paris'te aldığı derece sonrasında girmeye hak kazanacağı l'Ecole Nationale Supérieure des Beaux Arts'da başlar. Eğitimi sırasında para kazanmak ve yaşamını sürdürebilmek için Claude Parent ve Paul Virilio'nun mimarlık ofisinde çalışan Nouvel, bundan bir sene sonra, yani 25 yaşında, François Seigneur ile birlikte kendi ofisini açarak profesyonel hayata adım atar. Bugün 140 çalışanıyla Fransa'nın en büyük mimarlı ofislerinden biri olan Jean Nouvel Ateliers'in aynı zamanda Londra, Kopenhag, New York, Roma, Madrid ve Barselona'da da ofisleri bulunmaktadır.

Pritzker jürisinin de ısrarla belirttiği gibi Nouvel mimarlığının en önemli özelliği, her projeye deneysel bir yaklaşım oluşturabilmesidir. Otuz seneği aşkın meslek hayatında mimarlık pratiğinin ve söyleminin sınırlarını zorlayan Nouvel, her projesinde risk almaktan kaçınmayan tavrıyla çağdaş mimarlığın dilini zenginleştirmenin yanısıra binaların tasarımından yapımına kadar pek çok aşamada farklılığı ve başarıyı yakalayabilmiştir. Tarihsel referansları yeniden ele alarak değerlendirmek yerine, içinde bulunduğumuz dönemin modern düşüncelerinden, teknolojisinden ve malzemelerinden yola çıkarak, bugün mimarlık alanında yapabileceklerimizin sınırlarını zorlayan Nouvel için mimarlıkta önceden belirlenmiş hiçbir (a priori) stil mevcut değildir. Bunun yerine, kültür, konum, program, müşteri gibi etkenler ışığında oluşan içerik her yapı için farklı stratejiler oluşturulmasını tetikler. Bu tutumun ilk örneği, kendisine uluslararası ün ve 1989 yılında Ağa Han Ödül'ü getiren Arap Dünya Enstitüsü'nde net bir şekilde ortaya çıkar. Hareketli güneş kontrol panellerinden oluşturulan cephe, binaya sağladığı ışık filtreleme sistemi ile iç mekânların ışık kontrolüne farklı bir yapısal tutum sunarken, geleneksel İslam mimarlığına da modern bir gönderme sunar. Bu yapı adeta Batılı modern bir yapının Arap kültürüne olan bir övgüsüdür.

Priztker jürisinin değerlendirmede övgüyle bahsettiği diğer bir Nouvel yapısı ise, Mineapolis'te uygulanan Guthrie Tiyatrosu'dur. Bu yapı hem çevresiyle bütünleşik hem de ona zıt bir tutum sergilemesiyle ön plana çıkmaktadır. Mississippi nehrinin kıyısında konumlanan bina, teatral bir ifade ve temsiliyetten yola çıkarak performans sanatının büyülü atmosferini yansıtmaktadır. Yakın zamanda tamamlanan Quai Branly Müzesi ise, Paris'te bulunan en kapsamlı Afrika ve Asya yerli sanatının koleksiyonunun sergilenmesi için tasarlanmış ve masif kütlesel düzen içinde oluşturduğu farklı ve alışılmışın dışındaki sergileme mekânları ile dikkat çekmektedir.

Jean Nouvel'in mimari dili imza attığı her projede farklı detaylarda ve farklı biçimlerde kendini gösterirken, bir yandan da kendini her defasında tekrardan var etmektedir. Özetle denebilir ki, tasarımlarındaki bu istikrarlı ama aynı zamanda da değişken tutum, Nouvel'in mimari cesaretinin ve özgür düşüncelerinin ana kaynağını oluşturmaktadır. Kendi sözlerinde de belirttiği gibi: "Eleştirmenler beni, çizimlerden çok kelimelerle çalışan kavramsal bir mimar olarak tanımlıyorlar. Ben çizime güvenmiyorum, çünkü yaratıcılık sürecinde bazı detayların gereğinden erken kararlaştırılıp sabitleştirilmesine neden oluyor. Oysa kelimeler yaratıcılık sürecini özgürleştiriyor. Bence mimar olmak bir şeyler söyleyebilmek demektir."

2008 Pritzker Ödülü, The Lord Palumbo başkanlığında, Shigeru Ban, Reolf Fehlbaum, Carlos Jimenez, Victoria Newhouse, Renzo Piano ve Karen Stein'dan oluşan bir jüri tarafından değerlendirildi. Bu seneki ödül töreni Washington DC'de Library of Congress salonunda, 2 Haziran 2008 tarihinde yapılacak ve bu törende 100.000 Dolarlık büyük ödül ve bronz madalya 62 yaşında Jean Nouvel'in olacak.