Afife Batur, 1998 yılında emekli olduğunda çalışma arkadaşları ve öğrencileri olarak bir armağan kitabı hazırlamaya karar vermiştik. Deniz Mazlum ve Gül Cephanecigil ile birlikte kapsamlı hazırlamaya çalıştığımız kitabı, 2005 yılında kendisine sunabilmiştik.(1) Doğan Kuban’ın kitap için yazdığı Önsöz’de dile getirdiği gibi, “Meslek pratiğine sırtını çevirmeden, mimarlık tarihinin çağdaş mimarlık etkinliğinin bir parçası olduğunu göstermek için eksilmeyen bir tutku, büyük bir enerji ile çaba gösteren Batur, kanımca Türkiye’de üniversite öğretim üyesi olma açısından saygın bir davranışın temsilcilerinden biridir.”(2)

Afife Batur’un başarısının sırrı yetiştiği ortam ile de doğrudan ilişkilidir. Öğretmen anne ve babası, evlerini bir çeşit okula dönüştürmüş olmalı. Orta öğretiminde de isimlerini hiç unutmadığı idealist öğretmenlerle karşılaşmasının Afife Batur’un yönünü çizmesinde çok belirleyici olduğu anlaşılmaktadır.

KİTAP İLE ERKEN BULUŞMA

Afife Batur, bir gencin kitaplarla erken buluşmasının hayatını nasıl yönlendirebileceği konusunda da örnek oluşturmaktadır. Tam da dönemin kültür politikalarındaki hedefin tutturulduğunu gösterircesine bir gençlik yaşamıştır. Heyecanlı kültür ortamının sonuçlarından biri olarak Milli Eğitim Bakanlığı’nın klasikler serisini çıkartmasının gençlerde etkisi olmuştur.

Afife Batur, 2000 yılında TRT 2’de yayınlanan “Başarı Basamakları” programında ilk gençlik yıllarını şöyle anlatmaktadır(3): “Yetiyi [başarı anlamında kullanıyor] elde etmeyi kitaplarla erken buluşmama borçluyum. Söylemiştim benim ailem öğretmen diye. On üç, on dört yaşlarında çok ciddi klasikler okumaya başladım. Sadece romanlar değil, o tarihlerde Milli Eğitim Bakanlığı’nın klasikler serisi çıkıyordu. Ortaokulu bitirdiğim yıl, babam bana onların tümünü aldı, çıkmış olanların. Önüme böyle elli-altmış kitaplık bir kaynak geldi. Ev ödevi gibi geldi. Ve ben o yazımı yeni bir şey öğrenme tutkusunun farkına vararak okudum. Mesela Phaidon’u okumuştum o tarihte, Platon’u.(4) Ben kimim? Platon kim? Nasıl okudum? Ne anladım? Şu an bilmiyorum. […] Bu kitaplar bana soyut düşünme ve kavram geliştirme yetisi kazandırdı. Soyut düşünme çok önemli, çünkü tasarlıyorsunuz. Tasarlama soyut bir işlem. Aynı zamanda mimarlık tarihi yazıyorsunuz. Onun temeli kavramlardır. Kavramlar sırasında ideolojiler, sosyal meseleler […]; ama her seferinde ciddi bir mimarlık tarihçisi doğru kavramları doğru yerde kullanarak çalışmasını yapmalı. Ben sanıyorum ki bunu belki de hiç anlamadan okuduğum […] Yunan klasikleri [sağladı], bana düşünce jimnastiği gibi [geldi]. Kitaplarla erken buluşmamı kendim için önemli buluyorum.”(5)

İDEALİST ÖĞRETMENLER

Afife Batur, Cumhuriyetin heyecanını öğretmenleri aracılığıyla da hissetmiş olmalıdır. Lise yıllarına geldiğinde çok başarılı bir öğrenci olarak dikkat çekmiş, sadece matematik, fen derslerinde değil, sosyal alan derslerinde de çok başarılı bulunmuştur. Müzik, resim ve edebiyat derslerinin hocalarını yıllar geçse de hep minnetle anmıştır: “Ben aynı zamanda piyano da çalıyordum. Mesela ortaokul sondan itibaren, lisedeyken resim de yapıyordum. Çok severdim resim yapmayı. […] Benim de içinde bulunduğum bir arkadaş grubunun resimleri Maarif, o zamanki Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yurt dışına gönderilmiş[ti] ve

yirmi beş tabloluk o koleksiyonda beş tane de benim [resmim] vardı. […] Çok iyi bir resim öğretmenimiz vardı. Gazi Eğitim Enstitüsü’nden mezun olmuş, resmin ana kurallarını öğretmeye girişirdi. [...] Müzik öğretmenim aynı zamanda çok iyi bir piyanistti. Halk evinde konserler verirdi. Ben meftundum ona, Safa bey. Ve kendimi ona beğendirmek için saatlerce piyano çalardım. O zamanki evler bahçe içinde olduğu için kimseyi rahatsız etmeden çalışabilirdim.”(6)

MİMARLIĞA ADIM ATMA

Afife Batur, mimarlık eğitimini, fen kadar, sosyal alan derslerine de ilgisi nedeniyle seçtiğini belirtmektedir söyleşisinde: “Benim, matematik, fizik, fen derslerim çok iyiydi. Hocalarım beni mühendis olmaya teşvik ettiler. Fakat ben aynı zamanda, o tarihlerde tabi, güzel resim falan da yapardım. […] Felsefe, mantık gibi derslerde de hocalarımın beğenisini kazanmıştım. Mimarlığın bunları büsbütün birleştiren bir dal olduğunu fark edip mimarlığa giriş sınavlarına kaydımı yaptırdım. O tarihlerde ÖSYM falan yoktu. Herkes lise mezuniyet derecesine göre istediği yere girebiliyordu. […] İTÜ o tarihte tek sınav yapan üniversite idi. Onu [sınavı] göze alıp mimarlığa [giriş sınavına] girdim. Ne olur ne olmaz, inşaat mühendisliğine [sınavına] falan gitmedim. Doğrudan mimarlığa gittim.”(7)

“Mimarlık üzerine çok bilgim yoktu doğrusu. Öğretim alanında çalışan bir aileden geliyorum. Tabii ki dalı seçmeden önce aile ile uzun konuşmalarımız oldu. Senin matematik tarafın iyi, ama sosyal çalışmalara da ilgi duyan bir insansın. Üstelik elin kalem de tutuyor. Mimarlık tam sana göre dediklerinde ben kaydımı yaptırdım. Ama acaba bu mimarlık nasıl bir şeydi? Sınava babamla birlikte gelmiştik. Çıktık, kitapçıları dolaştık. O zaman çok yoksuldu mimarlık kitaplığımız. Ne bulduysak aldık. Ve ben seçimimi doğru yaptığımı, gerçekten yoksul bir literatür içerisinde bile doğru bir seçim yaptığımı fark ettim.”(8)

MİMAR OLMA YOLUNDA

Afife Batur, donanımlı bir genç olarak İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde öğrenimine başlamış ve 1958 yılında mezun olmuştur. Mezun olduğunda, İTÜ Mimarlık Fakültesi’nin kuruluşunun üzerinden henüz 14 yıl geçmiştir. Afife Batur anılarında, okuldaki eğitimde öncelikle Alman ekolünün egemen olduğundan bahseder. Sanat tarihi derslerinin kuruluştan itibaren var olduğunu belirtmektedir.(9) Mimarlık Fakültesi’nin kurulduğu dönemde Clemenz Holzmeister’in mimarlık tarihi dersleri verdiği bilinmektedir. Mimarlık tarihi derslerinde Holzmeister’i sırasıyla Kemali Söylemezoğlu ve İtalya’dan gelen Paolo Verzone takip etmişlerdir. Sanat tarihi derslerini ise önce Hilmi Ziya Ülken vermiş, ardından Sabahattin Eyüboğlu dersleri devralmıştır. Eğitim aldığı dönemde sanat tarihi derslerini Sabahattin Eyüboğlu’nun, mimarlık tarihi derslerini de Paolo Verzone’nin üstlenmiş olması Afife Batur’un çalışmalarının mimarlığın tarihi ve araştırma yöntemleri konusunda sağlam bir temele oturduğunu göstermektedir.(10) Nitekim, Afife Batur, mimarlık eğitiminin kendisini ne kadar olgunlaştırdığını şöyle anlatmaktadır: “Mimarlığı bir tür öğrenme yolculuğu olarak görüyorum. Daha doğrusu girdikten sonra fark ettim ki mimarlık çok bileşenli bir meslek, sosyoloji ile ilgili, felsefe ile ilgili, müthiş kavramsal boyutu var, sanat boyutu var. Hatta resim, müzik, müzikalite ve benzeri şeyler. Ve tabi çok önemli bir tasarlama yetisi istiyor sizden. O tasarlama yetisi, ben öyle çok harika şeyler yaratan bir tasarımcı değilim, fakat o tasarlama yetisi, herhangi bir olayı çok sayıda bileşenle birlikte düşünmek ve optimum çözüm elde etmek için de aralarında karşılaştırma ve hesaplamalar yapmak ve oradan senteze ulaşmak gibi bir yetenek kazandırıyor insana. Mimarlık eğitimi bana çok doyurucu geldi.” (11)

MİMARLIĞIN TARİHİNE MERAK

Mimarlık tarihi alanına yönelmesinde Sabahattin Eyüboğlu’nun ve Doğan Kuban’ın payı büyüktür. Afife Batur, Eyüboğlu’nun derslerinin tarihe ve yapıtlarına ilişkin müthiş bir merak uyandırdığını aktarmıştır.(12) Araştırmacılarda mutlaka olması gereken merak, Afife Batur’da sonsuz sıfatı ile karşılık bulmuştur: “Yalnız benim kişilik özelliğim olarak sonsuz bir merakım ve sonsuz bir öğrenme isteğim vardır. Bugün bile o öğrenme isteğimi çok canlı olarak taşıyorum içimde. Öğrenilecek o kadar çok şey var ki, hâlâ öğrenemediğim, keşfetmek zorunda olduğum şeyler olması bana müthiş heyecan veriyor. Ve hemen onları öğrenmeye çalışıyorum. […] Ben pozitif bir insanım, iyimserim mesela, kendimden hoşnutum. Belki başlarda, gençken 20 -25 yaşlarında, ya ben doğru meslek mi seçtim ne yapayım falan derken üniversiteye akademik kariyere girdiğim anda yerimi bulduğuma inandım ve o bana birçok şeyi birden kazandırdı. Bir kere öğrenciyken edindiğim iyi öğretmen olma fırsatını buldum. İkincisi çalışkanlığımın semeresini alacağım yerdeydim. Üçüncüsü felsefeye yatkınlığım olduğu için de kavramlar, soyutlamalar yapma olanağım vardı. Mesela ben bina bilgisi asistanı olmadım. Mimarlık tarihi asistanı oldum. Bu konuda da çok büyük bir şansım oldu. Hayatım boyunca minnetle anacağım Prof. Doğan Kuban. Kuban, dünya çapında düşünce adamı olan bir isim. Ben onun asistanıydım.”(13)

Doğan Kuban’ın mimarlık tarihi alanındaki öncü rolünü bir başka söyleşisinde şöyle ifade etmektedir: “Mimarlık tarihinin bilimsel bir temele oturtulması Doğan Kuban sayesinde olmuştur. […] Dolayısıyla mimarlık tarihine “biçimler tarihi”nin ötesinde daha derin ve daha geniş bir yaklaşım getirdi. […] Toplumsal bağlamda değerlendirilmesi, düşünsel akımlar bağlamında öneriler getirilmesi ve onlara sosyo-kültürel bir içerik kazandırması, Kuban’ın sanıyorum başat katkısıdır. Bu açılımın benimsenmesi bizim dönemimizde oldu. Biz hatta kendimizin bu yeni yaklaşım açısından çok farklı bir yerde olduğumuzu hissederek çalıştık ve bunu yerleştirmeye ve kökleştirmeye, bunun bir çeşit ekolünü kurmaya gayret ettik.(14)

MİMARLIĞIN TARİHİNİN ÜRETİMİ

Afife Batur, mimarlık eğitimine başladığında “çok yoksul” olarak nitelendirdiği mimarlık kitaplığını kendisi de tüm gücüyle geliştirmeye çalışmıştır. Kaybettiğimizde mimarlık kitaplığını altmış yılı aşan sürede kendisinin de büyük bir çalışkanlıkla yaptığı katkılarla çok mesafe katetmiştir: “Gerçekten çok çalışkanımdır. Herhangi bir şey beni pes ettirmez, ya da kolay kolay ettirmez.”(15)

Erken ve Klasik Osmanlı Mimarlığı

1960 yılında İTÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü’nde(16) asistan olarak çalışmaya başlayan Afife Batur, bir dönem Sabahattin Eyüboğlu’nun da asistanlığını yapmış ve bu sayede 60’lı yılların heyecanlı kültürel ortamına doğrudan tanık olmuştur. Tezleri, Doğan Kuban’ın yönlendirmeleri ile Osmanlı mimarlığının strüktürel bileşenlerini anlamlandırmaya yönelik olmuştur. 1970 yılında yayımlanan “Osmanlı Camilerinde Almaşık Duvar Üzerine”; 1974 yılında Kemali Söylemezoğlu danışmanlığında tamamladığı doktora tezi “Osmanlı Camilerinde Kemer / Strüktür-Biçim İlişkisi Üzerine Bir Deneme (1300-1730)”; 1980 yılında tamamladığı doçentlik tezi “Osmanlı Camilerinde Eğrisel Örtüler ve Geçiş Öğeleri” başlıklı çalışmaları ile erken ve klasik Osmanlı mimarlığında tasarım-strüktür ilişkisini vurgulayarak mimarlık tarihi disiplininin temellendirilmesine katkıda bulunmuştur. Yapının kendisinin en önemli tarihî belge olduğu gerçeğinden yola çıkan Afife Batur, yapıları doğrudan analiz etme yöntemini benimsemiştir. Tıpkı, kendi anlatımıyla hocası Sabahattin Eyüboğlu gibi bir anıtı, “içinde yer aldığı kosmosu, düşünce sistemlerini, neden öyle olduğunu, hangi stilistik gerekçelerle veya hangi geleneksel bağlarla olduğunu” da anlamaya çalışarak inceleme yolunu seçmiştir.(17) Bununla birlikte, yapıları dönem kayıtlarından faydalanarak inceleme anlayışını da Türkiye’de ilk geliştirenlerdendir.

Doktora tezini hazırladığı dönemde Sinan üzerine yayınları olmuştur: “Sinan’a Ait Yapıların Listesi”; “Sinan’ın Yapıları”; “Sinan’ın Bibliyografyası” bu kapsamda ele aldığı yazılarıdır.(18) Yıllar sonra aynı döneme ilgisinin devam ettiğini, Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı, ‘Uluslarüstü bir Miras’ Sempozyumu’nu kurgulayanlardan biri olarak göstermiştir.(19)

Geç Dönem Osmanlı Mimarlığı

Doktora tezini tamamladıktan sonraki çalışmalarında ağırlıklı olarak Osmanlı mimarlığı batılılaşma dönemi ile erken Cumhuriyet dönemi mimarlığını ele aldığı görülmektedir. Özellikle 19. yüzyıl mimarlığı üzerine kaynak eserler üretmiştir. Sayesinde Vedat Tek(20), Mimar Kemalettin(21), William James Smith(22) gibi mimarların kapsamlı tanıtılmasına yönelik çalışmalar ortaya konmuştur. Araştırmalarına “Bir Usta. Bir Dünya: Vedat Tek” sergisi (1999) örneğinde olduğu gibi genellikle bir sergi de eşlik etmiştir. Kalabalık ekiplerle, uyumlu bir şekilde çalışma yeteneği olan Afife Batur, birçok ağır çalışmayı kendi deyimiyle “kotaran” bir isimdir. Afife Batur, söz konusu çalışmaları edebi başlıklarla sunmuştur. Vedat Tek’in çalışmalarını “Kimliğinin İzinde Bir Mimar” başlığı ile özetlemiş, ancak uzun soluklu bir çalışmanın sonunda yaşamı olabildiğince açıklığa kavuşan Taşkışla’nın mimarı William

James Smith’i ise “Karanlıktan Aydınlığa” başlığı ile tanıtmıştır. Mimarlık tarihi camiası, Taşkışla’yı da ilk önce Afife Batur’dan öğrenmiştir.(23) Taşkışla yapısı ve Taşkışla’da verilen eğitim 2011 yılında Taşkışla çalıştayı ile duyurulmuştur.(24)

Yine az tanınan Alexander M. Raymond’u Önsöz yazısında “Bilinmeyen Bir Ad ve Bilinmeyen Bir Bilgi Kaynağı: Mimar Alexandre M. Raymond” olarak bilim dünyasına sunmuştur.(25) Raymond, yüzyıl dönümünde yaptığı mimari dekorasyon ağırlıklı çizimleri ile özellikle Selçuklu ve Osmanlı dönemi yapılarını Batı’ya tanıtan bir isim olarak Afife Batur’un ilgisini çekmiş olmalıdır. Nitekim, Afife Batur’un “Mimari Dekorasyon” başlığı ile İTÜ’de yıllarca verdiği yüksek lisans dersinin içeriği bu tür araştırmalarla da zenginleşmiştir.

Art Nouveau uzmanlığı uluslararası alanda kabul görmüştür. Özellikle Paolo Verzone’nin önerisi ile Art Nouveau üzerine çalışmaya başladığını aktaran Afife Batur’un konu ile ilgisini duyurduğu ilk çalışması, 1975’de Budapeşte’de gerçekleştirilen “L’Art Nouveau d’Istanbul et ses particularités” başlıklı çalışmasıdır.(26) Afife Batur’un bu konuda çok sayıda yayını olmakla birlikte uzun yıllar boyunca hazırlığını sürdürdüğü “İstanbul Art Nouveau Mimarlığı” konulu kitap çalışması yarım kalmıştır. Bir kısmı bugün var olmayan yapılar ile ilgili notları, kardeşi merhum Erkin Emiroğlu’nun çektiği fotoğrafları İstanbul’un yüzyıl dönümündeki mimarlığına ilişkin son derece önemli bir belgeleme niteliğinde olacaktı. Son zamanlarında bu çalışmasına belki de bir sergi ile geri dönmeyi planlıyordu.

Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı

Afife Batur, Doğan Kuban’ın belirttiği gibi “mimarlık tarihinin çağdaş mimarlık etkinliğinin bir parçası” olduğu kabulü üzerinden çalışmalarını üretmiştir. Uzmanlık alanlarından bir diğeri de erken Cumhuriyet dönemi mimarlığı olmuştur. Özellikle Anıtkabir üzerine çalışmaları dikkat çekmektedir.(27) İTÜ Mimarlık Fakültesi’nin kurucularından, ilk Dekan Emin Onat’a bir tür gönül borcu ile Taşkışla’da Emin Onat sergisi gerçekleştirmiş (25 Aralık 2008 - 23 Ocak 2009) ve Emin Onat’ın mimarlığını, eğitimciliğini dönem bağlamında geniş kitlelere aktarmıştır.(28)

Türkçe literatürün geliştirilmesine büyük önem verdiğini gösteren Afife Batur, metinlerinde zengin ve akıcı bir Türkçe kullanmıştır. Bununla birlikte, yayılması açısından yabancı dildeki çalışmaların da önemli olduğu gerçeğinden yola çıkarak Renata Holod ve Ahmet Evin editörlüğünde To be Modern: Search for a Republican Architecture, Modern Turkish Architecture başlıklı bir kitap yayımlamış ve erken Cumhuriyet Türk mimarlığını İngilizce olarak dünyaya duyurmuştur.(29)

İstanbul

Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nın hazırladığı Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi yayın kurulunda yer alan Afife Batur, geç dönem Osmanlı mimarlığı ve modern mimarlık içeriğinde çok sayıda madde yazarak İstanbul tarihine bir kez daha katkıda bulunmuştur.(30)

Afife Batur’un, Tarih Vakfı’nın teklifi ile “Habitat II, İnsan Yerleşimler Konferansı” için “Dünya Kenti İstanbul” (1996) başlığı ile bir serginin düzenlenmesini Ayla Ödekan ve Stefanos Yerasimos gibi isimlerle üstlenmesi İstanbul’un tarihine olan merakını daha da güçlendirmiş olmalıdır. Kendi ifadesiyle geceli-gündüzlü çalışarak İstanbul’un sanat tarihi, musiki tarihi birikimi ile coğrafi, biyolojik, medyatik özelliklerini belgeleyerek görkemli bir birikim oluşturulmuş ve kamuoyu ilk kez İstanbul’un tarihi ile birebir karşılaşmıştır.(31)

İstanbul tarihi ile ilgili zamanla biriktirdiği bilgilerini Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi’nin yayını olan İstanbul Mimarlık Rehberi’nin hazırlanmasında da kullanmıştır. Önce İngilizce (2006), sonra Türkçe olarak (2015) yayınlanan çok yazarlı çalışma, harita içermesi ve eser stokunun bütün olarak görülme olanağı nedeniyle de İstanbul çalışmalarına çok önemli bir katkı niteliğindedir.(32)

Afife Batur’un çok uzun yıllar emek vererek hazırladığı, ancak kitap olarak görmeye zamanının yetmediği, İstanbul Sıraevleri konusu da kentin 19. yüzyıldaki gelişimini okumak açısından önemli bir konudur. Batur, konuya ilk kez Nur (Fersan) Akın ve Atilla Yücel ile hazırladıkları bir makale (1979) ile dikkat çekmiştir.(33)

Belgeleme, Koruma Çalışmaları

İTÜ Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü’ne 1960 yılında asistan olan Afife Batur, belgeleme ve koruma çalışmaları ile de ilgilenmiştir.

Paolo Verzone’nin önerisi ile bulunduğu Torino’da (Eylül 1964-Mart 1965) restorasyon konusunda eğitim almış olduğundan koruma konusundaki görüşlerini yazıya da dökmüştür.(34) 1984 yılında Taşkışla’nın otel olmasına Erol Kulaksızoğlu, Zeynep Ahunbay, Mete Tapan, Yıldız Sey gibi isimlerle birlikte karşı çıkması, tarihî yapıları koruma ile ilgili tavrının önemli göstergelerinden biridir. Bugün Taşkışla’da mimarlık eğitimi yapılabiliyorsa, kurum bunu Afife Batur’a da borçludur. Haydarpaşa Garı ile ilgili olarak kamuoyunun aydınlatılması tekliflerine de hiç hayır dememiştir.

Korumanın ilk adımı tanımaktır düşüncesi ile belgeleme çalışmalarına çok önem vermiş olan ICOMOS Türkiye üyesi Afife Batur, TÜBA-TÜKSEK tarafından pilot bölge olarak seçilen

Denizli-Buldan’da “Buldan Kentsel Kültür Varlıkları Envanter Projesi”ni yürütmüş ve ilgili yayınların üretilmesine katkı sağlamıştır.(35) İTÜ Mimarlık Tarihi Yüksek Lisans Programı’nda açılan “Kentsel ve Kırsal Kültür Varlıklarını Belgeleme Yöntemleri” dersi bu birikimin sonuçlarından biridir.

Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari başlıklı çalışmasını da “belgeleme” bağlamında ele almak mümkündür.(36)

YETİŞTİRME

Kendisi güçlü bir eğitim kadrosu ile yetiştirilmiş olan Afife Batur, gençleri de yetiştirmeye özen göstermiştir. Öğrenme taleplerini geri çevirmeyen, ulaşılabilir biri olmuştur hep. Gençlerin kendi yeteneklerini anlamalarına yardımcı olmaya çalıştığını şöyle açıklamış, onlara adeta ışık tutmuştur: “Bir kere ben onlardan [öğretmenlerimden] şunu öğrendim: İyi bir öğretmen, öğrencisini heyecanla yetiştirebilir ve ondaki yeteneklerin ortaya çıkmasına kapı açabilir.(37)

Afife Batur, İTÜ’de çok sayıda yüksek lisans ve doktora tezi hazırlatmıştır. Tezlerin önemli bir kısmı 1998 yılında emekli olmasının ardından tamamlanmıştır. Afife Batur, kurum kültürü ve hafızası açısından İTÜ’ye bağlılığı ile de simge isimlerden biri olmuştur. Emekli olduktan sonra İTÜ’ye yaptığı katkılar neredeyse emekli olmadan önceki dönemi karşılar büyüklüktedir. Yakınında olanların daha iyi fark edip hayran oldukları çalışkanlığı sadece eğitim ve yazın alanı ile de ilgili değildir.

Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu’nda yönetici olarak görev alan Afife Batur, 1998-2000 yılları arasında Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şube Başkanlığını yürütmüş, 2000 yılında da Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri programı kapsamında Mimarlığa Katkı Dalı Ödülü’ne layık görülmüştür.

SON SÖZLER

Afife Batur, çalışmaları ile adeta İTÜ Mimarlık Tarihi Kürsüsü’nün şekillenmesini dönem meslektaşları ile birlikte üstlenmiştir. Çalışkanlığı, iyimser olması ile de ilgilidir. Mimarlık eğitimine başladığında “çok yoksul” olarak nitelendirdiği mimarlık kitaplığını geliştirmeye

çalışmıştır. Afife Batur’un hayatı aslında mimarlık tarihi külliyatının bir bölümüdür aynı zamanda.

Bütün bunları ne için mi yapmıştır? Son sözleri kendisine bırakalım: “Bütün bunları ne için mi yaptım? […] Yani bir mesaj iletmek istiyorum, öğrencilerimi yetiştirip teşvik ederek. Ben gerçekten hep gençlerin arkasında olmayı kendime misyon bilmişimdir. […] Başkalarına yardım etmekten büyük tatmin alırım ben. […] Herkes gibi ben de dünyada bir iz bırakmak istedim. Geçip gidiyoruz, ama bir izimiz, bir sesimiz, bir imzamız, bir yapıtımız kalmalı.”(38)

NOTLAR

1. 2005, Afife Batur’a Armağan: Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, (ed.) Aygül Ağır, Deniz Mazlum, Gül Cephanecigil, Literatür Yayınları, İstanbul.

2. Kuban, Doğan, “Batur için Bir Önsöz”, 2005, Afife Batur’a Armağan: Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, (ed.) Aygül Ağır, Deniz Mazlum, Gül Cephanecigil, Literatür Yayınları, İstanbul, s.5.

3. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”, 2000, Program Danışmanları: Turgay Biçer, Figen Aktar, TRT 2.

4. 1943, Phaidon / Eflâtun, (çev.) Ragıp Atademir, Kemal Yetkin, Maarif Vekâleti Yayınları, Ankara.

5. Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

6. Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

7. Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

8. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

9. Ağır, Aygül, 2019, “Sabahattin Eyüboğlu’nun Öğrencisi ve Asistanı Afife Batur”, Arredamento, sayı:329, ss.50-52.

10. Cephanecigil, Gül; Kuban, Zeynep, 2019, “Afife Batur’un Okulu”, Arredamento, sayı:329, ss.55-61.

11. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

12. Ağır, 2019, s.51.

13. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

14.  “Mimarlık Tarihi Söyleşileri: Afife Batur”, arkitera.com/soylesi/550/mimarlik-tarihi-soylesileri--afife-batur [Erişim: 15.02.2019]

15. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

16. İTÜ Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü 1982 yılında iki ayrı kürsü olarak çalışmalarına devam etmiştir.

17. Ağır, 2019, s.51.

18. “Sinan’a Ait Yapıların Listesi”, Mimarlık, sayı:49, ss.35-39. Batur, Afife; Batur, Selçuk, 1968, “Sinan’ın Yapıları”, Koca Sinan, (ed.) Cengiz Bektaş, Doğuş Matbaası, İstanbul, ss.63-77. Batur, Afife, 1968, “Sinan’ın Bibliyografyası”, Koca Sinan, (ed.) Cengiz Bektaş, Doğuş Matbaası, İstanbul, ss.79-92. Ayrıntılar için bkz. Ağır, Aygül, 2005, “Prof. Dr. Afife Batur'un Kısa Özgeçmişi, Akademik, Mesleki ve İdari Çalışmaları”, Afife Batur’a Armağan: Mimarlık ve Sanat Tarihi Yazıları, (ed.) Aygül Ağır, Deniz Mazlum, Gül Cephanecigil, Literatür Yayınları, İstanbul, ss.15-22.

19. 2000, Osmanlı Mimarlığının 7 Yüzyılı “Uluslarüstü Bir Miras”, (ed.) Nur Akın, Afife Batur, Selçuk Batur, YEM Yayınları, İstanbul.

20. Tek, M. Vedad, 2003, Kimliğinin İzinde Bir Mimar, (der.) Afife Batur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.

21. 2009, Mimar Kemaleddin: Proje Kataloğu, (ed.) Afife Batur, (yay. haz.) Gül Cephanecigil, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara.

22. 2016, Sultan Abdülmecid'in Bir Mimarı: William James Smith, (ed.) Afife Batur, İBB Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul.

23. Batur, Afife, 1996, “Taşkışla İçin Küçük Bir Tarih”, Prof. Doğan Kuban’a Armağan, (der.) Zeynep Ahunbay, Deniz Mazlum, Kutgün Eyüpgiller, Eren Yayıncılık, İstanbul, ss.117-123.

24. Taşkışla Çalıştayı, 8-9 Nisan 2011, İTÜ Mimarlık Fakültesi, Taşkışla. (TUBİTAK-SOBAG 109 K 099 numaralı projenin bir etkinliği olarak, Afife Batur, Gül Cephanecigil, Seda Kula Say, Mine Topçubaşı ve Hilal Uğurlu ile birlikte.)

25. Afife Batur, 1999, “Bilinmeyen Bir Ad ve Bilinmeyen Bir Bilgi Kaynağı: Mimar Alexandre Raymond”, Bir Mimar, Bir Yorum: Alexandre Raymond, Yapı Kredi Sanat Yayınları, İstanbul, ss.9-14.

26. Batur, Afife, 1975, “L’Art Nouveau d’Istanbul et ses particularités”, V. Uluslararası Türk Sanatları Kongresi, Budapeşte, ss.147-159.

27. Batur, Afife, 1997, Atatürk için Düşünmek. İki Eser: Katafalk ve Anıtkabir. İki Mimar: Bruno Taut ve Emin Onat, Milli Reasürans Sanat Galerisi Yayınları, İstanbul.

28. “Emin Onat: Kurucu ve Mimar” Sergisi, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi.

29. 1984, To be Modern: Search for a Republican Architecture, Modern Turkish Architecture, (ed.) R. Holod, A. Evin, Pensilvanya Üniversitesi Yayınları, Pensilvanya, ss.68-93.

30. Afife Batur’un Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi Maddeleri, 1994-1995: Abdülaziz Av Köşkü; Abdülmecid Efendi Köşkü; ABD Elçiliği Binası; Abide-i Hürriyet; Adile Sultan Kasrı; Adile Sultan Sarayı; Ahmet Ratip Paşa Köşkü; Akaretler; Alman Çeşmesi; Alman Elçiliği Yazlık Köşkleri; Arnavutköy Karakolu; Arkeoloji Müzesi; Art Deco Mimarlığı; Art Nouveau Mimarlığı; Aşiyan; Ayazağa Kasırları; Ayazağa Av Köşkü; Ayastefanos Anıtı; Ayvad Bendi; Aziziye Karakolu; Bahriye Hastanesi; Bahriye Nezareti Binası; Balyanlar; Baytar Mektebi; Belediye Sarayı; Beylerbeyi Sarayı; Botter Evi; Büyük Bend; Cemeran Okulu; Cemil Topuzlu Köşkü; Corbusier; Cumhuriyet Dönemi Mimarisi; Çırağan Sarayı; D’Aronco Raimondo Tommaso; Darülaceze Binası; Darülfünun Binası; Dolmabahçe Camii; Dolmabahçe Sarayı (mimari); Düyun-ı Umumiye Binası; Etfal Hastanesi Saat Kulesi ve Mescidi; Florya Cumhurbaşkanlığı Köşkü; Frej Apartmanı; Halkalı Ziraat Mektebi ( mimari); Hidiva Sarayı; Hilton Oteli; Huber Köşkü; İtalya Elçiliği Yazlıı; Jasmund, A; Jean Botter Köşkleri; Karaköy Mescidi; Kuban, Doğan; Maçka Silahhanesi; Mahmud II Bendi (mimari); Makruhyan Ermeni Okulu; Markiz Pastanesi; Mehmed Şakir Paşa Türbesi; Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane Binası; Milli Reasürans Kompleksi; Naime Sultan Yalısı; Nazime Sultan Yalısı; Nişantaşı Karakolu; Ortaköy Camii; Oryantalist Mimari; Park Otel; Pera Palas (mimari); Sanayi-i Nefise Mektebi Binaları; Sanayi Mektei Binaları; Selimiye Kışlası; Şale Köşkü; Taşkışla; Taut Evi; Teşvikiye Camii; Tophane Çeşmesi; Union Francaise; Valide Camii; Vedat Tek Evi; Villa Mon Plaisir; Yıldız Sarayı; Yıldız Sarayı Saat Kulesi; Yıldız Sarayı Tiyatrosu.

31. “Mimarlık Tarihi Söyleşileri: Afife Batur”, arkitera.com/soylesi/550/mimarlik-tarihi-soylesileri--afife-batur, [Erişim: 15.02.2019] Afife Batur “İnsan Yerleşmeleri Uluslararası Konferansı Habitat II İstanbul Zirvesi” kapsamında “Dünya Kenti İstanbul” sergisi genel koordinatörlüğü.

32. (ed.) Batur, Afife, 2006, Architectural Guide to Istanbul, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayınları, İstanbul. (ed.) Afife Batur, 2015, İstanbul Mimarlık Rehberi, Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Yayınları, İstanbul.

33. Batur, Afife; Yücel, Atilla; Fersan, Nur, 1979, “İstanbul’da Ondokuzuncu Yüzyıl Sıra Evleri: Koruma ve Yeniden Kullanım İçin Bir Monografik Araştırma”, METU JFA, cilt:5, sayı:2, ss.185-205.

34. Batur, Afife, 1975, “Tarihi Çevre Korunmasında Siyasal ve İdeolojik Boyutlar”, Mimarlık, sayı:139, ss.14-17. Batur, Afife, 1975, “Korumanın Politik ve İdeolojik Boyutları”, Mimarlık, sayı:140, ss.14-17.

35. Afife, Batur; Ağır, Aygül, 2004, “Buldan (Denizli) Kentsel Kültür Varlıkları Envanteri 2003”, TÜBA KED, sayı:3.

36. Batur, Afife; Öylem Gür, Şengül, 2005, Doğu Karadeniz'de Kırsal Mimari, (çev.) Sema Bulutsuz, İstanbul, Milli Reasürans T.A.Ş. Yayınları, İstanbul.

37. “Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”

38. Başarı Basamakları: Afife Batur Özel Programı”