Koruma alanının uluslararası en önemli sivil toplum örgütlerinden biri olan ICOMOS’un (International Council on Monuments and Sites - Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) 2016 yılı Genel Kurulu ve Danışma Kurulu toplantıları ile Bilimsel Sempozyumu (The 2016 ICOMOS Annual General Assembly and Advisory Committee - AGA & AdCom 2016) 15-21 Ekim 2016 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirildi.(1)

Kuruluş amacı tarihî anıtlar ve sitlerin korunması ve değerlendirilmesine yönelik ilkeler, kuram ve teknikler geliştirmek, ayrıca konuyla ilgili araştırmaları desteklemek ve uygulamaları yönlendirmek olan ICOMOS, her yıl bir üye ülkenin evsahipliğinde yıllık genel kurul ve danışma kurulu toplantılarını; her üç yılda bir de genel kurul toplantılarını gerçekleştirmekte ve bilimsel bir sempozyum bu toplantılara eşlik etmektedir. Dünyada ICOMOS’a üye 110 ülkenin Ulusal Komite Başkanları ile ICOMOS’un bünyesinde faaliyet gösteren 28 Uluslararası Bilimsel Komite Başkanları ve 21 kişilik Uluslararası Yönetim Kurulu üyelerinin katıldığı danışma kurulu toplantılarında ICOMOS’un yıllık faaliyetleri gözden geçirilerek, uluslararası tüzük, bildirge ve benzeri belgelerin hazırlıkları yapılmaktadır. Genel kurullar ise ICOMOS’un kuruluşundan itibaren geçen 50 yıllık sürede sayısı 9500’e ulaşan mimarlık, restorasyon, arkeoloji, mühendislik, şehir planlama ve benzeri alanlarında faaliyet gösteren koruma uzmanlarının katılımıyla gerçekleştirilmektedir.(2)

ICOMOS Türkiye Milli Komitesi ise resmî olarak kurulduğu 1974 yılından itibaren uluslararası ICOMOS kuralları çerçevesinde Türkiye’deki Dünya Mirası Alanları ve diğer koruma konuları hakkında raporlama, toplantı düzenleme, toplumda koruma hakkındaki bilgilenmeyi artırma ve benzeri çalışmalarda bulunmaktadır.(3) ICOMOS Türkiye Milli Komitesi’nin 143 kişisel ve bir kurumsal üyesi (Kültür ve Turizm Bakanlığı) bulunmaktadır. ICOMOS Türkiye Milli Komitesi’nin, uzun yıllara dayanan birikimini göz önünde tutarak(4) ICOMOS AGA & AdCom 2016 ve Bilimsel Sempozyumu’nun Türkiye’de gerçekleştirilmesi için ICOMOS Uluslararası Yönetim Kurulu’na sunduğu teklif kabul edilmiş ve toplantılar 15-21 Ekim 2016 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Toplantılar Başbakanlık Tanıtma Fonu, Kültür ve Turizm Bakanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve UNESCO Türkiye Milli Komisyonu tarafından kurumsal ve finansal destek alınarak gerçekleştirilmiştir. Hazırlık sürecinde, ICOMOS Türkiye Milli Komitesi üyelerinden oluşan Düzenleme Kurulu ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve koruma konusunda çalışan genç araştırmacılar görev almışlardır. Toplantı vesilesiyle, üyelerimizin katkılarıyla, Conservation of Cultural Heritage in Turkey adlı kitap hazırlanmış ve katılımcılara dağıtılmıştır. Kitapta Türkiye’deki arkeolojik, kırsal, kentsel ve endüstri mirasıyla ilgili makaleler yer almaktadır.

İstanbul AGA & AdCom 2016 toplantıları önceki yıllarda gerçekleştirilen genel kurullarda olduğu gibi, ICOMOS üyelerinin katıldığı çalışma toplantıları ve koruma konusunun tüm ilgililerine açık olan bilimsel sempozyum olmak üzere iki bölümde düzenlenmiştir.(5) Toplantılara 138’i dış ülkelerden olmak üzere, toplam 382 kişi katılmıştır. Özellikle bilimsel sempozyumun kamuoyuna açık olarak yapılması Türkiye’deki koruma uzmanlarının katılımını sağlamıştır.

Çalışma toplantılarının ilki olan ve 15-16 Ekim 2016 tarihlerinde gerçekleştirilen yönetim kurulu toplantısının arkasından 17 Ekim Pazartesi sabah oturumunda daha geniş katılımlı toplantılar başlamıştır. Beş bölge olarak faaliyet yürüten ICOMOS bölge komitelerinin toplantıları Afrika Bölgesi dışında paralel dört oturum olmak üzere, Avrupa Bölgesi, Asya-Pasifik Bölgesi, Amerika-Karayipler Bölgesi ile Arap Bölgesi üyelerinin katılımlarıyla gerçekleştirilmiştir. Bu toplantıları izleyerek, öğleden sonraki iki paralel oturumda ICOMOS’un

bilimsel komite başkan ve temsilcilerinin katıldığı Bilimsel Konsey toplantısı ve ülke milli komitelerinin başkan ve temsilcilerinin katıldığı Milli Komiteler toplantısı yapılmıştır.

18 Ekim 2016 sabah ve öğleden sonra oturumları ve 19 Ekim Çarşamba öğleden sonra oturumu ise bu iki komitenin birarada görev yaptığı ICOMOS Danışma Kurulu çalışmalarına ayrılmıştır. Bu toplantıların önemli gündem maddeleri şu şekildedir:

• Rekonstrüksiyon konusunda ICOMOS bünyesinde farklı gruplar ve komiteler tarafından gerçekleştirilen toplantıların sonuçlarının değerlendirilmesi ve ICOMOS görüşünün oluşturulması için yapılacak çalışmaların programlanması;
• ICOMOS-Üniversite Forumu hakkında bilgi aktarımı;
• Dünya Mirası süreçlerinde ICOMOS’un sorumlulukları konusunda gerçekleştirilmekte olan yenilikler hakkında bilgi aktarımı;
• ICOMOS’un sosyal medyayı da içeren iletişim faaliyetlerindeki temel ilkelerin tartışılması;
• “Kültürel Miras Yönetiminde Hak Tabanlı Yaklaşımlar” konulu çalışmaların tartışılması.

Bu konuların dışında bazı bilimsel komitelerin ilkelerinin gözden geçirilmesi için danışma kuruluna sunularak tartışılan bazı hazırlıklar şu şekildedir:

• “Ahşap Kültür Mirasının Korunması İlkeleri”;
• “Sanal Arkeolojinin Uluslararası İlkeleri” (Sevilla İlkeleri);
• ICOMOS ve IFLA'nın “Tarihî Kent Parkları Belgesi” ile “Kırsal Peyzaj Mimarlığına İlişkin İlkeler”
• “Kamusal Arkeolojik Sitlerin Yönetim Rehberi”.

Danışma Kurulu toplantısında ICOMOS’un 2018-2020 yıllarını kapsayan çalışma programı da görüşülmüştür. Gelecek yıl yapılacak olan 18 Nisan ICOMOS Anıtlar ve Sitler Günü’nün teması “Kültürel Miras ve Turizm” olarak ilan edilmiştir. ICOMOS’un 19. Genel Kurulu’nun 19-25 Kasım 2017 tarihleri arasında Hindistan, Yeni Delhi’de “Miras ve Demokrasi” temasıyla gerçekleştirilmesine karar verilmiştir.(6)

İstanbul AGA & AdCom 2016 toplantılarında başarılmaya çalışılan konulardan biri ICOMOS’un tüm alt organların birbirleriyle, danışma kuruluyla ve yönetim kuruluyla ilişkisinin güçlendirilmesi olmuştur. 2014 yılında Floransa’da yapılan 18. Genel Kurul’da kabul edilen

yönetmelik değişikliği uyarınca çalışma ilkeleri yeniden düzenlenen ICOMOS’un milli komite ve bilimsel komiteleri ile bölge komiteleri bu uygulamayı Fukuoka’dan sonra İstanbul 2016 toplantısında ikinci kez deneyimlemişlerdir. Bu toplantılardan çıkan sonuçlara göre yönetmelikte ihtiyaç duyulan değişiklikler Yeni Delhi’de yapılacak olan 19. Genel Kurul’da gerçekleştirilmek üzere karara bağlanmıştır.

19 Ekim’de tüm ICOMOS üyelerinin katılımıyla gerçekleştirilen 2016 yılı Genel Kurulu’nun ana gündem maddeleri 2015 yılı raporunun ve bütçesinin katılımcılara sunulması şeklinde gerçekleştirilmiş; Yeni Delhi’de gerçekleştirilecek Genel Kurul’da ICOMOS Tüzüğü’nde yapılması önerilen değişiklikler hakkında bilgi verilmiştir. Aynı gün akşamüstü saatlerinde gerçekleştirilen üç paralel toplantıda ICOMOS’un bilimsel komitelerinden ISCARSAH (International Scientific Committee on the Analysis and Restoration of Structures of Architectural Heritage), IWC (International Committee on Wood) ve ICICH (International Committee on Intangible Cultural Heritage) üyeleri biraraya gelerek görüşmüşlerdir. Tüm ICOMOS üyelerinin katılımına açık olarak düzenlenen ICOMOS Üniversite Forumu ise, yukarıda da belirtildiği üzere başlatılan yeni bir oluşumdur; koruma alanındaki bilimsel tartışmaları güçlendirmeyi ve bu konudaki iletişimi artırmayı hedeflemektedir.

20 Ekim Perşembe günü İstanbul AGA & AdCom 2016 toplantılarının “Afet Sonrası Rekonstrüksiyon” (Post-Disaster Reconstruction ) başlıklı bilimsel sempozyumu gerçekleştirilmiştir. ICOMOS genel kurullarında gerçekleştirilen bilimsel sempozyumların temalarının son on yıldır dünyada değişen politik, ekonomik ve fiziksel koşulların tarihî çevre üzerinde yarattığı risklere odaklandığı ve İstanbul’daki sempozyum için de benzer bir temanın seçildiği görülmektedir. Sempozyumunun teması doğal afetler ve silahlı çatışma yoluyla kültürel mirasın tahribatı olarak belirtilerek; şu anda dünyanın birçok yerinde silahlı çatışma yoluyla kültürel mirasın kasıtlı şekilde imha edilmesine şahit olunduğu, iklim değişikliği ve doğal afetler yoluyla bu değerlerin kaybedildiği vurgulanmaktadır.

Sempozyuma gönderilen 90 bildiri arasından ICOMOS Uluslararası Yorumlama ve Sunum Bilimsel Komitesi (International Scientific Committee on Interpretation and Presentation - ICIP) tarafından değerlendirilerek seçilen 27 bildiri, 4 tema altında 7 oturumda sunulmuştur. Bu temalar “Afet Sonrasında Yeniden Yapılanma”, “Fikirsel Çerçeve”, “Anlam ve Özgünlük”, “Kurallar ve Operasyonel Araçlar” olarak düzenlenmiştir.(7) Sözlü sunumların ardından poster bildirilerin sunumu gerçekleştirilmiştir. Bildirilerde sempozyum temaları çeşitli yönleriyle

tartışılmıştır. Bilimsel Komite ilgililerinin sunduğu sonuç bildirgesinde rekonstrüksiyon konusunda Batı ve Doğu anlayışları arasındaki fark; afet sonrası kültürel mirasın önceliklerini tanımlama yolları; afet sonrası rekonstrüksiyon için kurallar ve ilkelerin geliştirilmesi konularına da dikkat çekilmiştir.

İstanbul AGA & AdCom 2016 toplantılarının sonunda; 21 Ekim’de katılımcılar tarihî yarımada turu yapmışlar, Yenikapı kazı alanına ve Çinili Hamam şantiyesine teknik gezi gerçekleştirmişlerdir. Toplantılar sırasındaki sosyal etkinlikler kapsamında katılımcılara Boğaziçi Tekne Turu, Aya İrini Müzesi gezisi ve müzik dinletisi, Galata Mevlevihanesi ve Sema Gösterisi, Koç Anamed tarafından düzenlenen Karasurları Sergisi gibi farklı kültürel deneyimler sunulmuştur.

Tüm toplantı kayıtlarına internet üzerinden ulaşılabilen (8) ICOMOS AGA & AdCom - 2016 İstanbul toplantısı ve Afet Sonrası Rekonstrüksiyon temalı Bilimsel Sempozyum çok yönlü katkılar sağlamıştır. İstanbul’un ve Türkiye’nin koruma konularının ICOMOS uzmanlarınca yerinde görülmesi, deneyimlerin paylaşılması ve karşılıklı bilgilerle beslenilmesi bu toplantının önemli bir çıktısıdır. Toplantının önemli getirilerinden biri de, kültürel mirasın korunması konusunda çalışan uluslararası uzmanlarla Türkiye’deki uzmanlar arasında bireysel ve kurumsal düzeyde çeşitli bağlantıların kurulmasıdır.

* Bu yazı ICOMOS Türkiye Milli Komitesi adına Yönetim Kurulu tarafından kaleme alınmıştır.

NOTLAR

1. Toplantının ana sayfası için: www.icomosadcom2016.com [Erişim: 01.12.2016]

2. ICOMOS Tüzüğü, İçtüzüğü ve Etik İlkeleri için: “About ICOMOS” www.icomos.org/en/about-icomos [Erişim: 01.12.2016]

3. ICOMOS ana sayfası: www.icomos.org.tr [Erişim: 01.12.2016]

4. “ICOMOS 50. Yılını Kutluyor”, Mimarlık, sayı: 384, www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=398&RecID=3697 [Erişim: 01.12.2016]

5. Genel program için: “Overall Programme”, www.icomosadcom2016.com/overall-programme [Erişim: 01.12.2016]

6. ICOMOS 2017 ana sayfası: icomosga2017.org [Erişim: 01.12.2016]

7. Bilimsel Sempozyum program için: “Scientific Symposium”, www.icomosadcom2016.com/scientific-symposium [Erişim: 01.12.2016]

8. Toplantı videolarına ulaşmak için: “Annual General Assembly 2016 - Videos available”, www.icomos.org/en/89-english-categories/home/7884-annual-general-assembly-2016-videos-available-2 [Erişim: 01.12.2016]