Mimarlık dergisinin 400. sayısına ulaşması demek, hem örgüt hem de üyelerin sorumluluğu ile derginin sürekliliğinin sağlanmış olması demektir. Farklı yayın kurullarının özverili çalışmaları ile 400. sayısına gelen dergide, her dönemin önemli konu başlıklarından biri de bu yazıda değerlendirmesini yapacağımız “yarışmalar” olmuştur.

Mimari yapıların ve kentsel ortamların elde edilmesinde sürdürülebilir bir yöntem olan yarışmalar, mesleki örgütümüz tarafından desteklenen bir yapı elde etme sürecini tarifler. Yarışmalar sonucu ortaya çıkan öneriler, mimarlığın geleceğine yönelik bazı ipuçları vermektedir. Mimarlık ve kent kültürü üzerine tartışma ortamı yaratacak güçlü bir potansiyele sahip olan yarışmaların, yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde, bir ülkenin mimarlığının gelişiminde önemli katkıları vardır. Fiziksel çevrenin düzenlenmesinde ve bina elde etme süreçlerinde yarışmalar, diğer yöntemlerle kıyaslandığında meslek adına taşıdığı geliştirici özellikleriyle öne çıkmaktadır. Meslek adına yeni eğilimlerin, yeni fikirlerin ortaya çıkması yarışma ortamları ile sağlanmaktadır.

Bu yazının amacı yarışma sürecinin olumlu ve olumsuz yönlerini tartışmak değildir, dergide yarışmaların nasıl ve ne şekilde yer aldığını ortaya koymak, bunları saptarken eksik olan alanları da tespit etmektir. Yarışmaların yayımlanmasının mimarlık ortamına önemli bir katkı sağladığını ve bir eğitim ortamı olarak değerlendirebileceğini düşünüyorum.

Mimarlık dergisinin son yüz sayısına bakmadan önce, daha eski sayılarda yarışmalarla ilgili neler yapılmış diye göz attığımda dikkatimi çeken birkaç noktayı burada sizlerle paylaşmak istiyorum. Mimarlık dergisinin 1963 yılında çıkan 1. sayısında “Dumlupınar Zafer Anıtı ve Tesisleri II Devre Jüri Raporu” ile başlayan yarışmalar serüveni, derginin günümüze kadar gelen sayılarında, sürekliliğini korumuştur. Mimarlık’ın 35. sayısında (1966/9) “Yarışmalar” başlığını taşıyan bir föy “ek” olarak verilmiştir. Bu föyde İzmir Belediye Saray Mimari Proje Yarışması, Varşova Büyükelçilik Binası Yarışması, Brasilia Büyükelçilik Binası Yarışması ile uluslararası yarışma olarak Dublin Üniversitesi Kütüphanesinin yeni binası için yarışma, 1966-67 Avrupa Evi Yarışması’nın duyuruları yer almaktadır. 1969 yılında yayımlanan 73. sayıda da Oda Yarışmalar Komitesi’nin kararları meslek üyelerine dergi aracılığı ile duyurulmuştur. Bu komite kararları dergide birkaç kez daha basılmış, daha sonra bu konuya dergide yer verilmemiştir.

Derginin ilk sayısından itibaren hemen hemen her sayısında yarışmalara yönelik bir ya da birkaç konu ele alınmıştır. Bu yazıda, derginin son yüz sayısında “yarışma” deyince, neleri gündeme taşımışız, nelere değinmişiz konusuna bazı başlıklar altında bakmak, neleri yapıp, neleri yapmadığımızı / yapamadığımızı ortaya koymak bundan sonra yapılabilecekler konusunda yol gösterici olabilir.

YARIŞMA VE ÖDÜL DUYURULARI

Ulusal ve uluslararası mimari proje yarışmalarının duyuruları ve sonuçlarına kısa haberler şeklinde yer verilmiştir. Mimari proje yarışmalarının yanı sıra anıt, heykel, fotoğraf, resim, logo ve öğrenci yarışmaları “Devam Eden Yarışmalar”, “Yarışmalar Ajandası”, “Yarışmalar / Ödüller-Ajanda” gibi başlıklar altında üyelere duyurulmuştur. Dergi duyuru konusunda sorumluluğunu yerine getirmektedir.

YARIŞMALAR

Son yüz sayıda, sonuçlanan 136 yarışmanın ödül kazanan projeleri dergide kapsamlı bir şekilde basılmıştır. Çok az yarışmanın kolokyum notları “Yarışma Değerlendirme” başlığı altında yer almıştır. 302. sayıda “Gölbaşı Özel Çevre Koruma Bölgesi Bölge Parkı Yakın Çevresi Kentsel Tasarım ve Peyzaj Proje Yarışması”, 306. sayıda “Kuğulu Park ve Yakın Çevresi Proje Yarışması” ve 385. sayıda “Söke Belediyesi İmar Planlamasına Esas Kentsel Yenilemesi”ne (Resim 1) ilişkin kolokyum notlarına dergide yer verilmiştir. 12 yarışmada da, ödül alan projelerin ardından değerlendirme olarak kolokyum notları Yarışmalar Komitesi’nden bir meslektaşımız tarafından derlenmiştir. Kolokyumların dergide yayımlanması konusunda gerekli çalışmaların yapılması sağlanmalıdır.

YARIŞMALAR ÜZERİNE GÖRÜŞ YAZILARI

Sonuçlanan yarışmalarla ilgili, yarışmaların işleyişi ve de yönetmelikler hakkında az da olsa dergide yer alan çalışmalar vardır. Bu değerlendirmelere kısa kısa bu yazı kapsamında yer vereceğim. Baran İdil yazısında, yarışma projelerindeki sunum tekniklerine egemen olan tavırları ve yarışma kurumu üzerindeki görüşlerini İstanbul Kadıköy / Haydarpaşa ve İzmir Halkapınar yarışmaları üzerinden tartışmaktadır.(1) Selim Velioğlu jüri başkanı olduğu, Depreme Uyarlı Yerleşmeler Mimari Fikir Yarışması hakkında “Önümüzdeki yıllarda aynı

başlık altında açılacak yarışmalar yoluyla, çözümlerin daha da olgunlaşacağı inancı içindeyim.” diyerek yarışmaların sürekliliğinin önemine vurgu yapmakta ve yarışma sonrası ortaya çıkan bazı düşüncelerini aktarmaktadır.(2) Bilal Yakut, “Yönetmelik” başlığı altında yazdığı yazısında, 2002’de yürürlüğe giren Kamu İhale Kanunu’nun yarışmaları nasıl etkileyeceğini eleştirel bir gözle irdelemektedir.(3) Doğan Tuna yazısında, yarışmaların amacının mimarlık ortamına nitelikli yapılar kazandırmak olduğunu ve yarışmaların amaca yönelik etkin bir araç olarak Almanya’daki işleyişini ve uygulanışını aktarmaktadır.(4) Çok sayıda açılan kentsel tasarım yarışmaları sonrasında konuyu irdeleyen bir başka yazıda yazarlar, kentsel tasarım tartışmalarını Ankara’da yarışma ile elde edilmiş üç yapı ve yarışma şartnameleri üzerinden değerlendirmektedir. (5) Gaye Birol ve Yasemin İnce Güney, Balıkesir Çamlık Tepesi Yarışması üzerinden kentsel tasarım yarışmalarında odaklanılması gereken noktalara işaret etmektedir.(6) Sarıkamış’ta bir anıt yapılmasını içeren yarışmanın jüri başkanı olan Güven Birkan, bu çok disiplinli yarışmanın olumlu ve olumsuz yönlerini, meslek ortamına katkılarını değerlendirmektedir.(7) Bir başka yazıda Ahmet Yoldaş, 274 proje ile rekor düzeyde bir katılımın olduğu “Denizli Belediye Hizmet Binası ve Çevresi Mimari Proje Yarışması”na bu kadar çok katılım olmasının nedenlerini dile getirmektedir.(8) Güven Birkan yarışmalara ilişkin kaleme aldığı bir başka yazısında disiplinlerarası proje süreçlerini irdeleyip, “Proje yarışmalarında hangi durumlarda ekip gerekir? Hiçbir teknik özelliği olmayan bir yapı için, mekanik, elektrik, statik raporlar istenmesinin anlamı nedir?” ve daha birçok sorunun cevabını aramaktadır.(9) Pınar Dinç, Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden mezun olan ve mimarlık yarışmalarında başarı gösteren 7 mimar ile “Mimarlık yarışmalarında uzun süre varlık ve başarı gösterebilmenin koşulları nelerdir?” sorusunun yanıtını bir söyleşide aramaktadır.(10) Şebnem Yücel Young, İzmir Opera Binası alanının kent için önemine işaret etmekte ve yarışma sonucunda elde edilen proje ile ilgili endişelerini dile getirmektedir.(11)

Pınar Dinç, TBMM kompleksinde gerçekleştirilecek bir yapı grubuna ilişkin olarak açılan bir yarışma sürecinin tamamlanmasından kısa bir süre sonra, aynı yarışmanın yeni mezun mimarlar tarafından yeniden değerlendirilmesi deneyimini aktarmaktadır.(12) Namık Erkal, Troya Müzesi Yarışması’nın sürecini ve önemini değerlendirdiği yazısında, kolokyum tartışmalarına da yer vermiştir.(13) N. Müge Cengizkan’ın Çamlıca Tepesi’ne yapılacak olan cami ve düzenlenecek olan yarışma süreçlerini ele aldığı yazısı, tüm tartışmaları özetlemektedir.(14) 1986 yılında açılan yarışmayı kazanan Samsun Belediyesi Ticaret Merkezi’ni ele alan bir yazıda yazarlar hem yarışma sürecini hem de yapının hayat hikayesini özetlemektedirler.(15) Bir başka yazıda ise kentsel tasarım yarışmalarda “etik” kavramı ele alınmakta ve “kamu yararı” kavramının boşa düşürülmeye başlandığı vurgulanmaktadır.(16)

136 yarışmadan çok azı üzerine değerlendirme yazısının olması yarışmalar üzerine konuştuğumuz / tartıştığımız kadar yazmadığımızın bir göstergesidir. Proje yarışmaları üzerine bu kadar az görüş yazısının olması istenen bir durum değildir.

DOSYA KONUSU OLARAK YARIŞMALAR

320. sayıda Metin Aygün ve N. Müge Cengizkan editörlüğünde “Her Daim Gündemde Yarışmalar” başlığı ile konu bir dosyada ele alınmıştır. Metin Aygün “Tarihsel Dönemeçte Proje Yarışmaları”, Yasemin Sayar “Türkiye’de Mimari Proje Yarışmaları 1930-2000: Bir Değerlendirme” başlığı ile dosyaya katkıda bulunmuşlardır. Çelen Birkan’ın oturum başkanlığında Metin Aygün, Hasan Özbay, Kenan Güvenç, Türkan Uzun, Hasan Şener, Semra Uygur ve Kıvılcım Keskiner’in katılımı ile gerçekleştirilen forumda, katılımcılar “yarışmaların her dönem farklılaşan boyutları” üzerindeki görüşlerini ortaya koymuşlardır. Dosyanın “Yarışmaları Tartışırken…” başlığındaki son yazısında, dosyada yer alan foruma katılamayan Haydar Karabey ve Sait Ali Köknar, tartışma çerçevesini çizen soruları yanıtlayarak Bilal Yakut ise yarışma yönetmeliklerdeki sürekli değişime dikkat çekerek katkıda bulunmuşlardır.

ÖĞRENCİ YARIŞMALARI

Mimarlık öğrencilerinin yarışma ortamı ile tanışması, bu ortamın içinde yer alması ve süreci takip etmesi mesleki gelişimleri açısından çok önemlidir. Bu doğrultuda Mimarlar Odası ve şubelerinin yanı sıra birçok mesleki kurum, kuruluş ve özel şirket tarafından öğrencilere yönelik mimari proje yarışmaları, mimari fikir projesi yarışmaları ve resim, fotoğraf, logo, poster, mimarlıkta eleştirel okumalar gibi farklı yarışmalar düzenlenmektedir. Bu yarışmaların duyuruları ve sonuçları da dergide haber olarak verilmektedir. Dergide kapsamlı olarak yalnızca iki öğrenci yarışmasına yer verilmiştir. Bunlardan ilkinde, UIA ve Mimarlar Odası tarafından UIA 2005 XXII. Dünya Mimarlık Kongresi kapsamında düzenlenen “Aşırı ve Olağanüstü Koşullarda Mekân Yaratmak” temasıyla öğrencilerin kendi seçimleri olan işlevler için mekânlar tasarlamalarının beklendiği yarışmanın sonuçlarına yer verilmiştir.(17) İkincisinde de Mimarlar Odası Ankara Şubesi tarafından bu yıl 10. su düzenlenen “Kent Düşleri Ulusal Öğrenci Fikir Yarışması’nın ilki olan “Kent Düşleri 1: Ankara Ulucanlar Merkez Kapalı Cezaevi Değerlendirme Projesi Ulusal Öğrenci Fikir Yarışması”nın ödül alan projelerine yer verilmiştir.(18) Öğrenci yarışmaları üzerine yazılmış yazı sayısı da çok azdır. Nur Çağlar, öğrenci yarışmalarının eğitime olan katkısına vurgu yaptığı yazısında, EAAE’nin desteklediği “Yaşlıların Yaşam Çevresine Dair Yaklaşımlar” temalı yarışmayı kazanan projelere değinmektedir.(19) Nuray Bayraktar, farklı disiplinlerden öğrencilerin katıldığı yarışmaların toplum-mimarlık ilişkisini güçlendirdiğini belirten yazısında, “Kent Düşleri Projesi Ulusal Fikir Yarışması”nın ilk dördünün konusu ve amacı ile Karaköy İskelesi ve Yakın Çevresi Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Yarışmasını kısaca anlatmaktadır.(20) Açalya Allmer meslek etiğinin tartışıldığı bir sayıda, öğrenci yarışmalarındaki intihaller ve sonrasındaki ödül iptallerinin mimarlık ortamında yeterince tartışılmadığı düşüncesini okurlarla paylaşmaktadır.(21) (Resim 2)

ULUSLARARASI YARIŞMALAR ÜZERİNE

Dergide farklı ülkelerdeki uluslararası ölçekte düzenlenen yarışmalara da değinilmiştir. Almanya’daki Potsdam ve Leipzig meydanlarını kapsayan davetli kentsel tasarım-fikir yarışmasını değerlendiren Bayar Çimen, sadece yarışma sürecini değil alanın geçmişini de irdelemektedir.(22) Derginin 318. sayısında UIA tarafından mimarlar ve mimarlık öğrencileri

arasında olmak üzere, iki kategoride düzenlenen Uluslararası Fikir Buluşması “Yaşasın Kentler” (Celebration of Cities) Yarışması dosya olarak ele alınmıştır. Yarışmadaki tüm kategorilerde ödül alan projelere detaylı yer verilmiş, ayrıca ulusal ölçekte ödül alan gruplarla yapılan söyleşi bu sayıda genişçe kendine yer bulmuştur. Delft TU Mimarlık Fakültesi’nin geçirdiği yangın sonrası yeniden inşa edilmesi amacıyla açılan yarışma sonuçlarını değerlendiren Alper Semih Alkan’ın yazısı, güncel mimarlık pratiği ve mimarlık eğitimini sorgulayan yarışma sürecini ve ödülleri bizlerle paylaşmaktadır.(23)

SON SÖZ

Yarışmaların Mimarlık dergisinde yayımlanması mimarlık ortamına önemli bir katkı sağlamaktadır. Derginin geneline bakıldığında “Yarışma” başlığı altında en yoğun olarak ödül alan projelere yer verildiği görülmektedir. Bunların bir belge olma özelliği göz ardı edilemeyecek önemdedir ve yarışmalara bu şekilde dergide yer verilmelidir. Ancak yarışmaların sadece ödüller üzerinden yayımlanıyor olması yeterli değildir. Kolokyum tartışmaları da, yarışmanın şeffaflığı açısından önemlidir ve bunların da her yarışmadan sonra derlenip yayımlanması gerekmektedir. Bu konuda eksiğiz. Kolokyum notlarına baktığımızda, birçoğunun, Odanın Yarışmalar Komitesi tarafından görevlendirilen bir komite üyesinin derlemesi olarak yayımlandığını görmekteyiz. Çok az yarışmada hem “kolokyum notları” hem de “yarışma değerlendirme” üzerine görüş yazıları yazılmıştır.

Yarışmaları önemseyen ve yapılı çevrenin niteliğinin artırılmasında önemli bir araç olarak görenlerin, yarışma süreçlerini değerlendiren ve tartışan yazılarla derginin “Yarışmalar” başlığını zenginleştirecekleri beklentisiyle…

Hoş geldin 400. sayı!

NOTLAR

1. Mimarlık, sayı: 306.

2. Mimarlık, sayı: 309.

3. Mimarlık, sayı: 322.

4. Mimarlık, sayı: 322.

5. Mimarlık, sayı: 329.

6. Mimarlık, sayı: 333.

7. Mimarlık, sayı: 346.

8. Mimarlık, sayı: 349.

9. Mimarlık, sayı: 349.

10. Mimarlık, sayı: 354.

11. Mimarlık, sayı: 356.

12. Mimarlık, sayı: 357.

13. Mimarlık, sayı: 360.

14. Mimarlık, sayı: 367.

15. Mimarlık, sayı: 380.

16. Mimarlık, sayı: 387.

17. Mimarlık, sayı: 325.

18. Mimarlık, sayı: 336.

19. Mimarlık, sayı: 323.

20. Mimarlık, sayı: 351.

21. Mimarlık, sayı: 389.

22. Mimarlık, sayı: 306.

23. Mimarlık, sayı: 347.