Ankara’nın İlk Planı: 1924-26 Lörcher Planı

Ali Cengizkan, Mayıs 2004, Ankara Enstitüsü Vakfı ve Arkadaş Yayıncılık ortak yayını, Ankara; 255 sayfa.

Bu kitap, Ankara’nın I. Dünya Savaşı sonrasından Kurtuluş Savaşı ve sonrasındaki ‘kalıcı düzene geçişi’ belirleyen durumu, 1922-1928 yılları arasında ortaya çıkan kentleşme ve modernleşme konusundaki arayışlarını, bunların gündeme getirdiği planlama ve yerleşim kararlarını birinci elden yeniden öğrenmemizi ve yorumlamamızı sağlıyor. Çalışmada sunulan yeni belgeler ve bağlantılı yorumlanan yeni planlar eşliğinde, genç başkentin gereksindiği fiziki plan arayışı çabalarına ve sonuçlarına ilk kez ışık tutuluyor. Araştırma, “Ankara 1924-25 Lörcher Planı”nın, bütün belgeleri ve kuşatıcı özellikleriyle, ‘sıradan bir haritacılık çalışması ve ön altlık hazırlığı’ ya da ‘yol istikamet planı basitliğinde bir kroki’ olmadığını ortaya koyarken, “Ankara’nın ilk planı” olduğunu kanıtlıyor. 1928 yılında Ankara Şehremaneti’nin gerçekleştirdiği Ankara Plan yarışması ve sonrası bilgisiyle karşılaştırıldığında hâlâ karanlıkta olan bu erken dönem, yıllarca söylenti düzeyindeki bilgi ile kuşatılmıştı. Kitap, bugün artık, 1932 Jansen Planı’nın bütün önemli özelliklerinin 1924-25 Lörcher Planı ile tasarlandığı; Eski Ankara ve Yeni Şehir için yapılan, birbirini izleyen planlama ile kentin kalıcı ve hâlâ nitelikli olan Sıhhiye, Kızılay, Mithat Paşa, Necati Bey, Demirtepe, Kolej, Bakanlıklar, TBMM alt bölgelerinin karara bağlandığı; Charlottenburglu Carl Christoph Lörcher’in çabasının ise onu izleyen plancılar ve plan yönetimince örtbas edilmeye çalışıldığını gözler önüne seriyor.

Şehrin Zulası: Ankara Kalesi

Güven Tunç, Figen Özbay, Akın Atauz, Gürsel Korat, Mithat Sancar, Necdet Teymur, Asuman Türkün Erendil, Zuhal Ulusoy, 2004, İletişim Yayınları, İstanbul; 312 sayfa.

Ankara Kalesi hakkındaki kitap, Güven Tunç ve Figen Özbay’ın fotoğraflar ve yazılar aracılığıyla, yaşamlarının bir noktasından kaleye bağlanmış insanların, “Kalenin Bekçileri”nin öykülerinden kesitler sundukları bir çalışmayla başlıyor. Kale’deki yaşamdan izler sunan bu çalışmaya, Kale’nin tarihi, yapısı, güncel koruma sorunları ve kent deneyimine katkısına ilişkin yazılar eşlik ediyor. Akın Atauz’un kapsamlı yazısında, kalenin –genellikle bilinenden çok daha uzun ve zengin olan- Ankara tarihi içindeki yeri ve gelişimi, iktisadi, sosyal ve etnografik boyutlarıyla, ayrıntılı tablolar ve haritalar yardımıyla aktarılıyor. Asuman Türkün ve Zuhal Ulusoy, Ankara’nın modernleşme süreci içinde şehrin Kale’yle ve Kale’nin şehirle ilişkisinin seyrini, Kale mekânın dönüşümünü inceliyorlar. Yazıda, bu süreçte Kale ve kent arasında, birincisi 1930’larda yeni başkentin modern planlama ölçütlerine göre düzenlenmesi çabalarıyla, ikincisi ise 1987 yılında açılan Kale yarışmasıyla olmak üzere iki karşılaşma yaşandığı fikrinden hareketle, Kale’nin zaman içinde kente ilişkin yüklendiği roller sorgulanıyor. Necdet Teymur, Kale’yi “korumaya ve imar etmeye” dönük “projelendirme” çalışmalarına eleştirel yaklaşımını, çeşitli tarihsel, kuramsal, kurumsal, simgesel ve mimari ilkeleri ön plana çıkardığı bir “çerçeve proje” formatında sunuyor. Gürsel Korat ve Mithat Sancar’ın kısa yazıları, Kale’ye ilişkin kişisel izlenim ve gözlemlerini içeriyor. Mithat Sancar’a göre, “Ankara Kalesi bu şehrin zulasıdır; Tanpınar’ın dediği gibi, ‘bir iç kale, bütün ümitlerin kendisinde toplandığı son sığınak’tır.”

Konut Kurultayı

Yay. Haz. Pelin Pınar Özden ve diğerleri, 2003, TMMOB Şehir Plancıları Odası Yayını, İstanbul; 731 sayfa.

Kitap, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü ve Şehir Plancıları Odası tarafından YTÜ Oditoryumu’nda düzenlenen Konut Kurultayı’nda sunulan bildirileri ve yapılan tartışmaları içeriyor. Kurultaydaki oturumlar, Mevcut Politikalar ve Uygulama Sonuçları, Konutta Yeni Politika ve Uygulama Araçları (Konut Politikaları-Arsa Politikaları-Yönetsel Finans), Kaynak Olarak Konut, Konutta Yeni Üretim-Dönüşüm-Sağlıklaştırma Sorunları, Konut Mimarlığı, Konut: Yatırım, İşletme, Yaşam, Deprem Olgusu ve Konuta Yeniden Bakmak, Deprem ve Konut, Gecekondu ve Konut başlıkları altında gerçekleştiriliyor. Böylece kurultayda konut olgusu, teknik, sosyal, ekonomik, yasal ve yönetsel boyutlarıyla ele alınıyor, ayrıca deprem faktörü de bu tartışmalara paralel olarak, ayrı bir tartışma konusu olarak kurgulanıyor.