İstanbul’da, 17 Haziran 2011 tarihinde gerçekleştirilen Balkan Mimarlık Konferansı, Bulgaristan, Bosna Hersek, Hırvatistan, Makedonya, Yunanistan, Kosova ve Slovenya’dan gelen konuşmacı ve örgüt temsilcilerine evsahipliği yaptı. Konferansın, Karadeniz Bölgesi Mimarlar Forumu (FABSR) ve Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) 2. Bölge toplantılarına paralel olarak düzenlenmesi sayesinde, Balkanların yanı sıra, Karadeniz, Doğu Avrupa ve Orta Doğu coğrafyasından mimarların da konferansa katılması, zengin bir bilgi alışverişi ortamı oluşturdu.

1960’lı yıllarda düzenlenmeye başlanan Balkan Mimarlık Konferansları, bu tarihten itibaren iki yılda bir çeşitli Balkan ülkelerinde gerçekleştirildi. Bölgede yaşanan politik değişimler ve çatışmaların etkisiyle bu gelenek 1990’lı yıllardan sonra uzunca bir süre kesintiye uğradı. 14 yıl aradan sonra, 2004 yılında Bulgaristan Mimarlar Birliği ve Türkiye Mimarlar Odası’nın işbirliğinde Sofya’da düzenlenen bir Balkan Konferansı ile bu gelenek yeniden canlandırılmaya çalışıldı. Bu konferanstan 7 yıl sonra bu kez İstanbul’da gerçekleştirilen Balkan Konferansı’nda Balkan ülkelerinden mimarlık örgütleri tekrar biraraya geldi. İstanbul’da düzenlenen konferansın ana amacı, Balkan ülkeleri arasındaki iletişimi geliştirmek ve konferans programını gelecekte daha düzenli hale getirmekti.

Balkan Mimarlık Konferansları’nın her seferinde farklı ülkede ve belirli aralıklarla yapılmasının, katılımcıların her dönemde değişiklik göstermesi ve bölgede yaşanan çatışmalar sonucunda mimarlık örgütlerinde ciddi değişim ve dönüşümlerin yaşanmış olmasının, konferansa ilişkin geçmişe dönük bir arşivin bulunmamasına ve ortak belleğin oluşamamasına neden olduğunu anlıyoruz. Bu konuda Mimarları Odası arşivleri ve yayınlarında yaptığımız bir taramada, konferansın 1971 ve 1983 yıllarında Yugoslavya’da, 1973 yılında Romanya’da, 1978’de Bulgaristan’da ve 1980’de Yunanistan’da düzenlendiği bilgisine ve toplantılarla ilgili kısıtlı sayıda belgeye eriştik. En azından bir bu kadar sayıda daha konferans yapıldığını biliyoruz.

İstanbul’da düzenlenen konferansta, Balkan mimarlarına ve mimarlık örgütlerine Balkan Mimarlık Konferansı arşivine katkıda bulunmaları çağrısı yapıldı. Ayrıca Mimarlar Odası hazırladığı bir web sayfasıyla, Balkan ülkeleri arasındaki iletişimin geliştirilmesini ve geçmiş konferanslara ilişkin arşivin mimarlar ve meslek örgütlerinden toplanmasını amaçlıyor.

Konferansın “Balkanlar’da Ortak Tarih, Kültür ve Kimlik” temalı ilk oturumu, büyük bir çeşitliliğin yer aldığı bu coğrafyada, zengin değerlerden en iyi şekilde yararlanabilmek için, milliyetçiliğe dayanan tartışmalardan arınmanın ve tüm insanların ve kültürlerin eş saygınlıkta olduğu bir bölgede birlikte yaşama anlayışını benimsemenin gerekliliğinin altını çiziyordu. Bu oturumun konuşmacıları olan İTÜ’den Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Kosova’nın savaş sonrası yeniden inşasından, Saraybosna Üniversitesi’nden Prof. Dr. Amir Pasic, Bosna Hersek’in tahrip tehdidi altında olan İslami mimari mirasından ve Romanya Zeppelin Dergisi Yönetmeni Constantin Goagea, Bükreş’te politik, ekonomik ve sosyal değişikliklerin kentsel ve mimari alanı nasıl değiştirdiğinden bahsetti.

Konferansın “Balkanlar’da Mimarlık ve Kentsel Planlama Hakkında Güncel Tartışmalar” temalı ikinci oturumu, Balkan ülkelerinde mimarlık ve kentsel planlama hakkındaki güncel tartışmalara odaklandı. Bu oturumdaki konuşmacılar, yenilenme, yeniden canlandırma ve kentsel dönüşüm üzerine kurulu bir değişim süreci içinde bulunan Balkanlar bölgesinde bu sürecin mevcut kent merkezleri üzerinde yarattığı baskıyı ve buna ilişkin mimari çözümleri ele aldılar. Makedonya’dan Emil Jegeni Üsküp kentinin geleceğini şekillendirmek amacıyla kamuoyuna açıklanan “Üsküp 2014” projesini anlatarak, yalnızca imajlardan oluşan ve kentin mevcut kimliğini ve kültürünü dikkate almayan bu tür büyük ölçekli projelerin kentleri zedelediğinden bahsetti. Yunanistan’dan Konstantinos Belibassakis, ekonomik kriz ortamının kentsel çevrenin tasarlanması konusunda getirdiği zorluklar üzerinde dururken, Hırvatistan’dan Alan Leo Plestina ve Tomislav Curkovic, mimarlık ve kentsel tasarım için rehber olacağını düşündükleri mimarlık politikası belgelerini sundular. Bulgaristan’dan Georgi Bakalov ise “Avrupa 2020” stratejisi kapsamında Balkan ülkelerinin ortak çalışmalar yürütmeleri gerektiğini, bu kapsamda mimarlara ve mimarlık örgütlerine önemli roller düştüğünü vurguladı.

Konferansın üçüncü oturumunda, Balkan ülkelerinden mimarlık örgütlerinin temsilcileri, ülkelerindeki meslek ortamı hakkında kısa sunumlar yaparak, bilgi alışverişinde bulundular. Balkan ülkelerinden gelen mimarların her birinin kendilerine özgü sorunları olmasının ve Balkanlara ilişkin farklılaşan algılara sahip olmalarının yanında, ortak bir anlayış ve kültürde buluştukları, ayrıca Balkan coğrafyasıyla ilgili ortak bir heyecan duydukları açıkça görülüyordu. Konferansa paralel olarak açılan ve Balkanlardan güncel mimarlık ve kentsel gelişim örneklerini sergileyen Balkan Mimarlık Sergisi, bu heyecanın yalnızca geçmişe dayalı olmadığını, günümüzde de ortak bir zenginlik ve birliktelik duygusunun varolduğunu gösterdi. Bu kapsamda Balkan mimarları ve mimarlık örgütleri, konferanstan gelecekte daha düzenli biraraya gelme, aralarında daha güçlü bir iletişimi sürdürme ve ortak çalışmalar yapma konusunda görüş birliğine vararak İstanbul’dan ayrıldılar.

Konferansın tarihi ve İstanbul’da düzenlenen konferans hakkında kapsamlı bilgiye Balkan Mimarlık Konferansı web sayfasından ulaşılabiliyor: www.balkanarchconference.org