381
OCAK-ŞUBAT 2015
 
MİMARLIK'tan

MİMARLIK DÜNYASINDAN

  • Ildırı: Yerleşilemeyen Köy
    Ela Çil, Yrd. Doç. Dr., İYTE, Mimarlık Bölümü
    F. Nurşen Kul, Yrd. Doç. Dr., İYTE, Mimari Restorasyon Bölümü

YAYINLAR



KÜNYE
GÜNDEM

Moderne Yönelik Yeni Bir Yıkım Tehdidi Daha: Seyfi Arkan’ın İller Bankası Binası

N. Müge Cengizkan

Modern mimarlığımıza yönelik tehditlerin en önemlilerinden biri son günlerde mimarlık kamuoyunun gündeminde: Seyfi Arkan’ın mimarı olduğu İller Bankası Genel Müdürlüğü Binası’nın tescili kamuoyundan gizlenerek kaldırılmaya çalışılıyor. Yapı yıkım tehdidiyle karşı karşıya.

Mimarlar Odası, 2008 yılında Anma Programı kapsamında “Modernist Açılımda Bir Öncü Seyfi Arkan” başlıklı bir program düzenledi. Modern Türk mimarlığının en önemli aktörlerinden Seyfi Arkan ve dönem mimarlığı üzerine bir sempozyum, arşiv çalışması, kapsamlı bir kitap ve ayrıntılı okumalardan oluşan bir sergi hazırladı.(1) Bu kapsamda oldukça ayrıntılı bilgi, belge, çizim, eski fotoğraf albümleri, atajman defterleri çeşitli arşivlerden elde edildi, günümüzdeki durumu fotoğraflarla tespit edildi ve toplanan bilgi ve belgeler üzerinden Arkan’ın ve İller Bankası’nın Türkiye modern mimarlığı içindeki konumu doğru değerlendirildi. O zamanki adıyla Belediyeler Bankası olan İller Bankası’nın Ankara’daki genel merkez yapısı için 1935 yılında uluslararası bir yarışma açıldı, 18 projenin katıldığı yarışmayı, yine iki ayrı öneriyle katılan Arkan’ın projelerinden birisi kazandı ve bu proje 1937 yılında uygulandı. İmamoğlu yapının önemini şu sözlerle ortaya koyuyor: “İfade yalınlığı ile tasarım zenginliğini öznel bir biçimde birleştiren yapı, Arkan’ın kentsel ölçekteki kararlardan detay çözümlerine, tasarım eyleminin farklı bileşenlerini bütünlüklü bir mimari nitelik ve ifade oluşturmak yolunda birlikte işlevlendiren modernist yaklaşımının öğretici bir örneğidir.”(2) Arkan, yapının inşa edileceği çevrede öne çıkması gereken en önemli yapının, Gençlik Parkı’nın girişinin karşısında, yani bugünkü Hergele (Hergelen / İtfaiye) Meydanı’nda, İller Bankası’nın hemen yanında yapılması Jansen Planı ile kararlaştırılmış Opera yapısı olduğunu ve “Onun tesirini kuvvetlendirmek için civarındaki yapıların düz ve sade olması” gerektiğini belirtir. Opera binası inşa edilmez ama İller Bankası “sade” duruşunu bugüne kadar belli ölçülerde koruyarak günümüze ulaşır. Yapının inşasından neredeyse 80 yıl sonra, “opera” inşa edilmesi bir kent planıyla kararlaştırılan aynı noktaya, bugün herhangi bir üst plan kararına uyulmaksızın ve toplumsal mutabakat aranmaksızın hızla inşa edilen “cami” projesinde, İller Bankası’nda gösterilen aynı hassasiyet tabii ki gösterilmeyecek; hatta çevredeki itibarı yanında arsasına da göz dikilecektir.

Hergele Meydanı’nda 2013 yılında başlatılan cami inşaatı nedeniyle İller Bankası, Hukuk Mektebi gibi tescilli yapıların tehdit altında olduğu kamuoyunda sıkça dile getirilmekteydi. Kamuoyundan gizli biçimde yıkımın hızla gerçekleştirileceği şüphesi mimarlık uzmanları ve kamuoyunu harekete geçirdi. Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Kasım ayında yapı adasındaki tüm tescilsiz yapıların kaldırılarak cami alanına dahil edilmesini içeren Ulus Tarihî Kent Merkezi 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı’nın uygunluğuna ilişkin 28.10.2014 tarih ve 1101 sayılı ve yine Koruma Kurulu’nun 22.09.2014 tarih ve 1044 sayılı kararlarını yargıya taşıdı. Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Mimarlar Derneği 1927, Korder, DoCoMoMo-Ankara, TSMD, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, bu yıkım tehdidine karşı ortak hareket etme kararı aldı.

Tepkiler, davalar ve mimarlık kamuoyunu bilgilendirme ve harekete geçirmek için kurumsal ve bireysel çabalar sürüyor. Umarız ki yeni bir oldu-bitti ile haksız el koyma örneği yaşamayız; İller Bankası da DoCoMoMo toplantılarında nostaljiyle andığımız yapılar arasına katılmayı değil, önünden geçerken keyif ve gurur duyarak kullandığımız yapılar arasında kalmayı sürdürür.

NOTLAR

1. Cengizkan; İnan; Cengizkan; 2012.

2. İmamoğlu, Bilge, 2012, “İller Bankası Genel Müdürlüğü”, Modernist Açılımda Bir Öncü: Seyfi Arkan, s.438.


KAYNAKÇA

Arkan, Seyfi, 1956, Seyfi Arkan ve Eserleri: 1933-1956, Türk Himark Plan Yapı Müessesesi, İstanbul.

Belediyeler Bankası Projeler Müsabakası, Arkitekt, sayı:10 (58), 1935, ss.287-295.

Belediyeler Bankası Ankara, Arkitekt, sayı:5-6 (65-66), 1936, ss.145-148.

Batur, Afife, 2007, “Modern Olmak: Bir Cumhuriyet Mimarlığı Arayışı”, Modern Türk Mimarlığı, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara, ss.69-96.

Cengizkan, Ali; İnan, Derin; Cengizkan, N. Müge, 2012, Modernist Açılımda Bir Öncü Seyfi Arkan, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara, 589 sayfa.

İller Bankası Arşivi

 

Belgeler: İller Bankası Arşivi, Arkitekt dergisi

Güncel Fotoğraflar: Cemal Emden, 2009

 

Bu icerik 12344 defa görüntülenmiştir.