Konut, kentsel ekonomi, planlama, afet ve risk konularındaki çalışmalarıyla uluslararası alanda tanınan saygın bilim insanlarımızdan, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü emekli öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Balamir’i 19 Ağustos 2022’de sonsuzluğa uğurladık.

Balamir, mimarlık lisans ve yüksek lisans derecelerini ODTÜ’den 1965 ve 1966’da aldı. Bir yıl sonra AA School of London yüksek lisans programından ikinci bir uzmanlık diploması aldı. 1967-69 arası Londra Belediyesi (GLC) Konut ve Planlama bölümünde tasarımcı olarak çalıştı. GLC deneyimleri onu şehircilik ve planlama konularına yöneltti. Londra University College’da planlama yüksek lisans yaparken 1969’da ODTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nde akademik hayatına başladı. Raci Bademli, Baykan Günay, Suha Özkan, Doruk Pamir gibi fakültenin ilk mezunlarıyla birlikte ODTÜ mimarlık ve şehircilik ekolünün kurumsallaşmasına önemli katkılarda bulundu. Bu genç akademisyenler, öğrenciler için rol model oldu. Yetiştirdikleri öğrenciler şimdi diğer üniversitelerde akademisyen olarak öğrenci yetiştiriyorlar.

ODTÜ Konut Araştırmaları Merkezi kuruculuğu ve yöneticiliği, Mimarlık Fakültesi Dergisi editörlüğü (1988-2000) yaptı. Ankara Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında “Kat Mülkiyeti ve Kentleşmemiz” (1992) başlıklı doktora çalışması, Yunus Nadi Sosyal Bilimler Ödülü aldı. 1985-97 arası ODTÜ Mimarlık Fakültesi dekan yardımcısı ve vekili olarak görev yaptı. 1998 yılında imar mevzuatının afetlere karşı dayanıklılık revizyonu araştırmasında, kent planlama ve uygulama süreçleri konularında akademisyenlerin çalışmalarını bütünleştirdi ve yönetti. 1999 depremi sonrasında ortaya çıkan devasa sorunlara çözüm üretmek üzere çalışmalarını yeniden kurguladı. 2001-07 yılları arasında Ulusal Deprem Konseyi’nde görev aldı, Ulusal Deprem Stratejisi Raporu’nun hazırlanmasında önemli katkıları oldu. 2003-04 arasında İstanbul Deprem Master Planı çalışmalarında örnek ve öncü “sakınım planlaması” modelini ve sürecini kurguladı. 2022 Ulusal Afet Politikası, 2004 Türkiye İktisat Kongresi, 2004 Deprem Şurası ve 2009 Kentleşme Şurası çalışmalarında rapor yazımı ve yöneticilik yaptı. 2001-15 yılları arasında ODTÜ Deprem Çalışmaları programında “Afetler Politikası ve Kentsel Riskler” ile “Sakınım Planlaması” konularında özgün dersler verdi.

Avrupa Planlama Okulları Birliği (AESOP) ve Avrupa Sosyoloji Birliği’nde (ESA) risk çalışma gruplarını oluşturdu, koordine etti. 2009-17 arasında Birleşmiş Milletler (ISDR/UNDRR) Sasakawa Ödülü jürisinde Avrupa Temsilcisi oldu ve jüri sözcülüğüne seçildi. Bilimsel yetkinliği ve saygın kişiliği uluslararası kuruluşlarda tanınmışlığını artırdı. Uluslararası kuruluşların davetlisi olarak çeşitli ülkelerde kongrelere davet edildi ve konferanslar verdi.

Murat Hoca, akademik çalışmaları ve bilimsel çalışmalarının yanında topluma ve dünyaya karşı sorumluluklarının bilincinde bir aydın olarak başta Cumhuriyet ve Mimarlık olmak üzere çeşitli yayınlara güncel sorunlarla ilgili görüş ve çözüm önerilerini yazdı. Ayrıca çeşitli meslek odalarında hazırladığı raporlar ve konuşmalarla aktif olarak meslek alanına değerli katkılar yaptı.

Emeklilik sonrası 2018 yılında, 25 yıllık deneyim ve bilgi birikimlerini derlediği Afetler, Risk Yönetimi ve Sakınım Planlaması: Açıklamalı Kavram ve Terimler başlıklı kitabını çıkardı. Bu kitabı risk yönetimi ve isim babası olduğu “sakınım planlaması” alanında büyük bir boşluğu doldurdu. 2019 yılında Plancının Kassandra Yazgısı: Afetler, Kentler, Yasal ve Kurumsal Yapılanma başlıklı kitabını tamamladı. İkinci baskısını 2020’de yapan bu kitabında deprem ve iklim değişikliği tehlikeleri karşısında uyarılarda bulundu. “Kent Ekonomisi” ders notlarını Şehir Plancıları için Ekonomi Notları: Rant ve Taşınmaz Ekonomisi başlığıyla 2021 yılında yayımladı. Kitap, öğrenci ve mezunlar için bir referans kitap oldu; ders verecek akademisyenler için ise bir rehber niteliği kazandı.

Sevgili Murat Balamir kitaplarını yazdığı Çeşme’de bu yıl iki kitap daha çıkartacaktı. Önce konut sorunu üzerine yaptığı çalışmalarını Konut Yazıları başlığı altında derlemek istiyordu. Sonra doktora çalışmasını güncelleyerek Kentleşmemiz ve Kat Mülkiyeti başlıklı kitabını yayımlayacaktı. İstisnai bir akademisyen, araştırmacı, yazar, aydın, bilim insanı, şehircilik ve planlama sorunları üzerine çözümler üreten, sevgili dost Murat Hocamı özlemle anıyorum.

RESİMLER

1. Mimarın portresi

Fotoğraf: Aydan Balamir

2. Murat Balamir ile Arif Şentek, Yunanistan Mimarlar Birliği - TMMOB Mimarlar Odası ortak toplantısında, Atina, 17-19 Aralık 2000

Fotoğraf: Mimarlar Odası arşivi

3. Greater London Council’de (GLC) yaptığı tasarım etütlerinden, 1967-68

Kaynak: Balamir arşivi