1938 yılında, dönemin spor teşkilatında (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) tenisten sorumlu, il spor müdürü Kerim Bükey'in girişimiyle 19 Mayıs Stadyumu’nun arkasına yapılan iki kil zeminli tenis kortu, orijinal master planı ve buna göre inşa edilen iki yapısı (Stadyum, 1936 ve Hipodrom, 1937) İtalyan mimar Paolo Vietti-Violi tarafından tasarlanan tarihî 19 Mayıs Spor Kompleksi’nde tenis işlevini başlatır, ilerde kurulacak olan Ankara Tenis Kulübü'nün çekirdeğini oluşturur. 1939'da yapılan iki toprak kortla birlikte, toplam dört kort ile yiyecek-içecek hizmeti sağlayan ahşap servis kulübelerinden oluşan bir spor tesisi meydana gelir. Soyunma odaları yoktur; oyuncular 19 Mayıs Stadyumu'nun maraton tribününün altındaki duşları kullanmaktadır. Kortlar, Ankara'nın yeni spor ve sosyal merkezi olur, aralarında siyasetçiler ve yerleşik yabancı misyon temsilcilerinin de bulunduğu tenis tutkunlarının adresi olur. Ulusal ve uluslararası turnuvaların düzenlenmesine olanak sağlar. Dönemin müsabık tenisçileri, 1940'lı yıllarda düzenlenmeye başlayan ulusal ve 1970’li yılların ortasına kadar devam eden uluslararası turnuvalarda maç yaparlar. Tesis, 11 Mayıs 1947 tarihinde resmî statüye kavuşur, Beden Terbiyesi Bölge Müdürlüğü’ne bağlı Ankara’nın ilk federe tenis kulübü olarak faaliyetine devam eder. Kurucuları arasında Türkiye Cumhuriyeti’nin beşinci başbakanı Şükrü Saraçoğlu da vardır. 1954’te kullanıma açılan ve halen kullanılan kulüp binasının projesini mimar Reha Ortaçlı (1921-2010) hazırlar. Orijinal yapı iki katlı ve kompakt bir forma sahiptir önünde yer alan kortlara paralel konumlanmıştır. Yapının özgün bir formu ve silueti vardır. Yer düzlemine göre açılı planlanmış betonarme yan cepheleri çatı hizasında her iki yandan farklı açılarla ortaya doğru eğimlenerek kırıklı bir düz çatıyı oluşturmakta, çatı plağı bir kabuk gibi binayı iki yandan sarmaktadır. İnşa edildiği dönemin modern mimari yaklaşımını temsil eden pek çok özgün detayı vardır:

• Stadyum tarafındaki giriş holüne köşeden bağlanan, yapıdan bağımsız olarak yükselen geniş dış rampa ve üzerindeki kanopi (2014 yılında, restoranda yapılan dekorasyon tadilatı sırasında, taşıyıcı demir ayaklarının çürümüş olduğu tespitine dayanılarak, sonradan yeniden inşa edilmek üzere yıkılan kanopi tekrar yapılmamıştır),
• Yapının iç kurgusunu kuran, zemin ve asma katı bağlayan iki kollu iç rampa,
• Stadyuma bakan dış cephede, rampanın yükselişine referans veren ve varlığını dışa yansıtan pencere düzeni ile yine aynı cephedeki fasulye formlu dekoratif pencereler,
• Geniş, yüksek ve galeri boşluklu iç hacim ve s formlu asma kat,
• Rampa ve asma katta kullanılan yalın, demir boru profilli korkuluk ve bu korkuluğun parçası olarak tasarlanan camekânlı iki kupa dolabı,
• İki kat boyunca devam eden, galeri boşluğunu vurgulayan, mermer kaplı ve eğik yüzeyli şömine,
• Asma katta, cephe boyunca uzanan ince uzun formlu seyir balkonu,
• Seyir balkonu ve asma katı dışardan bağlayan, iki adet v formlu taşıyıcı üzerinde açılı konumlandırılmış dış merdiven,
• Giriş cephesindeki, Türkiye’deki ilk ve öncü uygulamalardan olan, sıkıştırılmış odun yünü malzemeden imal edilmiş dikey güneş kırıcı paneller.

Yapı, mekân ve hizmet altyapısının iyileştirilmesi amacıyla 1960’lı yılların sonlarından itibaren yapılan çeşitli tadilatlara rağmen özgün mimarisini halen büyük ölçüde korumaktadır. Zaman içinde sayısı artan, uluslararası standartlara sahip, müsabaka tenisine imkân veren kortları ve servis ve sosyal olanakları bakımından Türkiye’nin en büyük, faal federe tenis kulüplerinden olan tesis yaşamını halen başarıyla sürdürmektedir. Ankara Tenis Kulübü, 1930’lu yıllarda gelişmeye başlayan Türk tenis tarihi içinde bir “ekol” ve “okul” olmuştur. Yüzyılın ortasında, ülke dışında da egemen olmuş “modernist mimarinin ikonik bir örneği” olarak, hem dönemin yurtdışında kültürel miras olarak kabul edilerek korunan spor yapıları, hem de Türkiye’deki diğer dönem yapıları arasında “nadirdir”. Ankara’nın spor ve sosyal yaşam tarihinde, toplumsal hafızasında yer edinmiş, simge mekânlarındandır. Ankara Tenis Kulübü bir “kültür mirasıdır”. Koruyarak yaşatmak, bir sorumluluk ve öncelik olarak görülmelidir.

KAYNAKLAR

Özgenel, L., 2017, “Tennis in Republican Turkey and Ankara: The Emergence of a Sport as a Society and Space”, TÜBA-KED-Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, sayı:16, ss.11-33.

Özgenel, L., 2010, “Reha Ortaçlı (1921-2010) Anısına-Ankara Tenis Kulübü”, Bülten-Mimarlar Odası Ankara Şubesi, sayı:80, ss.36-39.

“Ankara Tenis Kulübü”, Türk Serbest Mimarlar Derneği Arşivi için modernist yapıların tescili çalışmaları kapsamında hazırlanan TSMD sergi panosu, 2009.

Özgenel, L., 2022, “82 Yıllık Ankara 19 Mayıs Stadyumunun Ardından...”, Serbest Mimar, sayı:43, ss.64-71.

Özgenel, L.; Yoncacı Arslan, Pelin, 2005, “Ankara Tenis Kulübü Binası, Ankara”, Docomomo Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları II Bildiri Özetleri Kitabı, İzmir.