“Küreselleşmenin çağdaş biçiminin alternatifi gökten zembille inmeyeceğine göre, bunun birçok yerel mekân, özellikle de kentsel mekânlar içerisinden oluşması ve birleşerek daha geniş bir hareket oluşturması gerekecek.” (Harvey, 2013, s.168)

Joar Nango’nun “Sámi Mimarlığı Kütüphanesi” Harvey’nin Asi Şehirler kitabında bahsettiği alternatifleri hatırlatıyor. Küresel kapitalizmin kontrol ettiği kentleşme süreçlerinde azınlık grupların, dezavantajlı kesimlerin yaşadığı mağduriyete baktığımızda şehir hakkından bahsederken bunun kim için olduğunu sormak çok temel bir yerde duruyor. Uzun yıllar ayrımcılığa ve asimilasyona uğrayan Sámi halkı, binlerce yıl Norveç ve İsveç’in kuzey ve merkezî bölgelerini, Kuzey Finlandiya’yı ve Rusya’da Kola Yarımadası’nı kapsayan Sápmi bölgesinde yaşadı. İşe ve konuta erişim, kentin olanaklarından faydalanma gibi sebeplerle kuzeyden güneye göç eden Sámilerin çoğu günümüzde Sápmi bölgesinin dışında, kentsel alanlarda yaşıyor. Ayrıca kentleşme süreçleri Sápmi bölgesinde de devam ediyor. Sermayenin birikimi ve massedilmesinde temel bir rol oynayan kentleşme süreçlerinin nasıl işlediği, şehir hakkının kimin hakkı olduğu sorusuyla paralel olarak sorulabilir. Tam da bu noktada hakim mekân üretim anlayışına bir alternatif sunan Nango’nun yerli (indigenous) kültürel bilgiyi mekân aracılığıyla müşterekleştirmesine ve topluluk mekânını Sámileri bir araya getirerek dayanışmayı tetikleyecek bir araç olarak kullanmasına değinebiliriz. Yaşamını Norveç’te geçirmiş Sámi sanatçı ve mimar Joar Nango’nun çalışmaları ise toplumsal mekâna dair sorular soran, sömürgeleşme ve asimilasyona karşı bir duruş sergileyen, yerli bilginin topluluk oluşturma potansiyelini ortaya çıkaran yaklaşımları içeriyor. Nango’nun, kendi deyimiyle, Sámi ve yerli kültürlerin büyüyebileceği, kendilerini ifade edebileceği ve Sámi olmayan bağlamlarla yeni ifade biçimleri ve ittifaklar geliştirebileceği özerk alanlar olarak oluşturulmuş platformlar inşa ettiği söylenebilir. Nango’nun uzun soluklu projesi Girjegumpi, gezici Sámi Mimarlığı Kütüphaneside bu sosyal platformlardan biri. Girjegumpi’nin çıkış noktası Nango’nun öğrencilik yıllarından itibaren yerel mimarlık pratiklerine olan ilgisine ve bu alanda literatürdeki bilgi birikiminin eksikliğinin farkındalığına dayanıyor. Bunlarla birlikte Sámi kimliği de Nango’ya Sámi kültürüne ait bilgileri aktarma ve bu kültürün çağdaş gerçekliği üzerinde farkındalık yaratma konusunda sorumluluk yüklüyor. Zaman içinde Sámi mimarlığına dair araştırmaları biriken sanatçı, kişisel arşivini kamusallaştırırken ürettiği mekânın kendisi yerli bilgiyi (fiziksel mekânı üretme bilgisini) içinde barındırıyor. Girjegumpi, Gumpi olarak adlandırılan geleneksel bir kabinin içinde inşa ediliyor. Sámi mimarlığı kültürünün bir parçası olan Gumpi yapısı, ren geyiği çobanları tarafından mevsim göçü sırasında kullanılan hareketli bir ev. Çoğunlukla kullanıcısı tarafından inşa ediliyor ve farklı biçimlere sahip olabiliyor. Nango’nun arşivi mekânsallaştırırken Gumpi yapısını tercih etmesi ise hiç şaşırtıcı değil. Mekân, hareket ettiği bölge ve oradaki insanlarla birlikte dönüşüme açık olabiliyor, yapılma ve kullanılma biçimi ile de özerkliğini ortaya koyuyor. Arşivin içeriğine gelecek olursak, kütüphanedeki kaynaklar sadece Sámi mimarlığını değil, sömürgesizleştirme, katılımcı mimarlık ve eleştirel mekân siyasetini de konu ediniyor. Girjegumpi, Sámi Mimarlığı KütüphanesiHarstad başlangıç olmak üzere Jokkmokk, Ottowa, Skánit, Karasjok ve Bergen’de inşa edildi. Üretiminde yer alması için ise tasarımcılar, yapı ustaları, zanaatkârlar ve Sámi mimarlar davet edildi. Gittiği bağlamlardaki malzemeler ve insanlarla dönüşen bu sosyal platform, dijital ortamda da oluşturulan kütüphane ile genişlemeye devam ediyor. Arşiv ve mekân aracılığıyla topluluk oluşturma potansiyelini barındıran bu çalışma, kentlerdeki Sámilere odaklansa da asimilasyona maruz kalan yerli topluluklar için çoğulcu, alternatif bir küreselleşmenin izlerini taşıyor olabilir.