357
OCAK-ŞUBAT 2011
 
MİMARLIK'tan

MİMARLIK DÜNYASINDAN

  • 2010’un Ardından
    Deniz İncedayı, Prof. Dr., MSGSÜ Mimarlık Bölümü; Mimarlar Odası İstanbul BK Şubesi Başkanı

YAYINLAR



KÜNYE
ANMA

Rahmi Bediz’in Ardından

Elvan Altan Ergut, Yrd. Doç. Dr., ODTÜ Mimarlık Bölümü

Rahmi Bediz’in (1916-2010) vefatıyla Türkiye mimarlık camiası Cumhuriyet dönemi mimarlığının bir dönemini şekillendiren bir neslin önemli temsilcilerinden birini daha yitirmiş oldu.

Güzel Sanatlar Akademisi, Mimarî kısmını 1941 yılında tamamlayan Mimarlar Odası’nın 565 numaralı üyesi Rahmi Bediz, Cumhuriyetin ilk nesil mimarlarının öğrencisi olarak ya da bürolarında çalışarak yetişen ve ikinci nesil olarak tanımlayabileceğimiz mimarlar arasında öne çıkan isimlerden biridir. Osmanlı son dönem eğitim anlayışının sürdüğü 1920’li yılların ardından, 1930’larda Ernst Egli başkanlığında yeniden şekillenen ve Bruno Taut gibi yabancı mimarların yanı sıra, Sedad Hakkı Eldem gibi yeni yetişen Türk mimarların da etkili olduğu bir eğitim sisteminden mezun olan bu nesil, 1940’ların ilk yarısının savaş koşullarında mesleğe yavaş adımlarla atıldı. Bediz bu yıllarda yarışmalara katılarak ve Emin Onat’ın bürosunda Anıtkabir projesinin uygulanmasında görev alarak dönemin mimarlık ortamında adını duyurmaya başladı.

Rahmi Bediz’in neslinin 1940’lı yılların sonlarından itibaren mimarlık ortamında etkin olduğu söylenebilir. Bediz’in mimarlık yaşamında en önemli dönem, 1940’larda da yarışmalara birlikte girdiği ve kendisi gibi Güzel Sanatlar Akademisi mezunu Demirtaş Kamçıl’la 1952 yılında bir mimarlık bürosu kurmasıyla başlar. Bediz-Kamçıl Bürosu, 1950’li yıllardan itibaren Türkiye mimarlık ortamının ana bileşeni olan mimarlık bürolarının başarılı ve uzun ömürlü örneklerindendir. İsimleri mimarlık tarihine birlikte yazılan ve ayrı ayrı değerlendirilmeleri zor olan bu ikili, Demirtaş Kamçıl’ın vefat ettiği 1980 yılına kadar kendi tasarımları olan Soysal Han’ın 3. katında, no.56’daki bürolarında birçok projeye birlikte imza atmışlardır. Mimarlığı kolektif bir üretim olarak kabul eden Rahmi Bediz, ortağı Demirtaş Kamçıl’ın vefatından sonra kalan işleri tamamlayıp mesleği bırakmıştır.

1950’li yılların ortalarından 1980’lerin başına kadar süren dönemde Rahmi Bediz-Demirtaş Kamçıl ikilisinin ürettikleri yapılar, başkent Ankara’da yapılı çevrenin savaş sonrası dönemdeki mekânsal ve işlevsel dönüşümünün en belirgin örneklerini oluşturur. 1920’li yıllardan itibaren eski kent eteklerinden güneye doğru Atatürk Bulvarı aksında büyüyen Ankara, 1950’lerden itibaren artan nüfusunun da zorlamasıyla bu tanımlı sınırları aşacak; Bediz-Kamçıl ikilisinin İsrailevleri ya da Fikir İşçileri Kooperatifi gibi konut projeleri ile Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü yerleşkesi gibi kamu yapıları, kentin güney ve batı yönündeki yeni sınırlarını tanımlayan yapılar arasında yer alacaktır. Bediz-Kamçıl ikilisinin projelerinin bina tipolojileri olarak sunduğu çeşitlilik de, başkentin 1950 sonrası mimarlık üretimine ışık tutar: Türkiye Petrolleri AO. ya da Türkiye Radyo ve Televizyonu Genel Müdürlük binaları, Bediz-Kamçıl Bürosu’nun bu dönemde Ankara’nın kentleşmesinde hâlâ temel belirleyici olan kamu yapıları arasındadır. Bediz-Kamçıl Bürosu, özellikle 1950’li ve 1960’lı yıllarda, Emek Konut, Maliyeciler, Milli Kütüphaneciler ve Profesörler gibi birçok yapı konut kooperatifleri tasarlayarak da, Ankara’nın artan nüfusunu barındıracak ve dolayısıyla büyüyen alanını şekillendirecek projelere imza atar. Arı Sineması, Fransız Kültür Merkezi ve ORS Rulman Fabrikası gibi tasarımları ise, büyüyen kentte çeşitlenen bina tipolojilerinin önemli örneklerini oluşturur.

1970’li yıllarda değişen iktisadi koşullarla yaygınlaşan çarşı ve işhanlarının tasarımında Bediz-Kamçıl Bürosu önemli rol oynar. 1960’lardan itibaren yeni bir ticari merkez olarak gelişen Kızılay bölgesinde And Çarşısı, Kalabalık Han, Moda Çarşısı, Onur Çarşısı, Rumeli Han, Soysal Han ve Yeni Konak Mağazası gibi birçok çarşının yanı sıra, 1970’lerden itibaren kentin yeni ticari bölgesine dönüşmekte olan Tunalı Hilmi Caddesi’nde Kuğulu Pasajı’nı tasarlarlar.

Gaziantep Belediye Şehir Tiyatrosu gibi çeşitli başka şehirlerde de projelere imza attıkları bilinen, ancak ürünlerinin çoğu başkentte olduğundan “Ankara’yla özdeşleşen ikili” olarak tanımlanan Rahmi Bediz ve Demirtaş Kamçıl’ın mimarlık üretimi, Türkiye’de mimarlık tarihyazımının henüz yeterince ilgi göstermediği 1950 sonrası dönemin mimarlık pratiği hakkında önemli veriler sunan en önemli örnekler arasındadır. Bediz ve Kamçıl’ın projeleri, hem üslup özellikleri, hem yapı tiplerinin çeşitliliği, hem de gelişmekte olan yapı teknolojileri ve yeni malzeme kullanımları açısından 1980’li yıllara kadar Türkiye’de etkin olan modernist tasarım yaklaşımının başarılı ve örnek ürünleridir. Bediz ve Kamçıl’ın yeni mezun oldukları 1940’lı yıllardan 1970’li yılların sonuna kadar yoğun bir şekilde ürettikleri bu projelerin incelenmesi, Türkiye mimarlığının önemli bir döneminin değerlendirilmesine önemli katkı sağlayacaktır. İkilinin mimarlık pratikleri sürecinde girdikleri yarışmalar ya da diğer yöntemlerle elde ettikleri projelerde kooperatifler, kamu veya özel kuruluşlar, bireyler gibi değişik işverenlerle ve Koray İnşaat gibi firmalarla kurdukları ilişkiler ve iş yapma biçimleri hakkında bilgimiz arttıkça, Türkiye’de bu dönem mimarlığının üretim koşulları ile bu koşullarda mimarlık bürolarının rolünü ve gelişimini anlamak için daha belirgin veriler etmiş olacağız. Rahmi Bediz’i anma vesilesiyle bir kez daha hatırladığımız bu mimarlık üretimi hakkında daha ayrıntılı ve kapsamlı bilginin derlenmesi ve değerlendirilmesi, Türkiye mimarlığı hakkındaki genel değerlendirmelere de önemli katkı sağlayacaktır.

 

KAYNAKÇA

Alsaç, Ü. 1976, “Uluslararası Mimarlığa Açılış: Mimarlıkta Serbest Biçimlerle Çözüm Getirme Düşüncesi (1950-1960); Son Dönem: Mimarlıkta Toplumsal Sorunlara Yönelme Düşüncesi (1960-1973)”, Türkiye’deki Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Dönemindeki Evrimi, KTÜ Baskı Atelyesi, Trabzon, ss.40-49.

Balamir, A. 2003, “Mimari Kimlik Temrinleri 1-2: Türkiye’de Modern Yapı Kültürünün Bir Profili”, Mimarlık, sayı: 313-314.

Batur, A. 2005, “The Post-War Period: 1950-1960”, “Searching for the New: 1960-1980”, A Concise History: Architecture in Turkey during the 20th Century, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara; ss.45-78.

Bayraktar, Nuray, 2007, “Yeşiltepe Blokları”, Bülten, sayı:55, ss.76-77

Bayraktar, Nuray, 2006, “Ankara Televizyonu Arı Stüdyosu”, Bülten, sayı:45, ss.32-33.

Bayraktar, Nuray, 2006, “İsrailevleri”, Bülten, sayı:43, ss.48-49.

Candan Karakuş, Tezcan, 2008, “Fikir İşçileri Kooperatifi”, Bülten, sayı:63, ss.42-43.

Cengizkan, A. 2004, Modernin Saati, Mimarlar Derneği 1927 ve Boyut Yayıncılık, Ankara.

İmamoğlu, B. ve E. Altan Ergut, 2007, “‘Mimarlık Tarihi Araştırma Stüdyosu’ Çalışmasının Düşündürdükleri: Ankara’da Mimarlık, 1950–1980”, Mimarlık, sayı:337, ss.56-59.

Kortan, E. 1971, Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi 1950-1960, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.

Kortan, E. 1974, Türkiye’de Mimarlık Hareketleri ve Eleştirisi 1960-1970, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.

Özsayın, Ahmet Sezen, 2008, “Rahmi Bediz-Demirtaş Kamçıl Proje Bürosu”, Bülten, sayı:57, ss.40-41.

Sözen, M. ve M. Tapan, 1973, 50 Yılın Türk Mimarisi, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.

Tanyeli, U. 1998. “1950’lerden Bu Yana Mimari Paradigmaların Değişimi ve ‘Reel’ Mimarlık”, (ed.) Yıldız Sey, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, ss.25-39.

Tapan, M. 2007 (1984), “Uluslararası Üslup: Mimarlıkta Liberalizm”, Modern Türk Mimarlığı, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara, ss.109-122.

Yücel, A. 2007 (1984), “Çoğulculuk İşbaşında: Türkiye’nin Bugünkü Mimarlık Manzarası”, Modern Türk Mimarlığı, Mimarlar Odası Yayınları, Ankara, ss.123-156.

Vanlı, Ş. 2006, “20. Yüzyıl İkinci Yarının İlk Otuz Yılında Türk Mimarlığı”, Bilinmek İstenmeyen 20. Yüzyıl Türk Mimarlığı. Eleştirel Bakış, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı Yayınları, Ankara, ss.205-344.

Bu icerik 8170 defa görüntülenmiştir.